1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

21
Regional hadisələrin Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsiri
etibarən başlayıb.  Kəlbəcərin işğalından (3 aprel 1993-cü il) sonra Türkiyə 
Ermənistanı  işğaldan  əl  çəkməyə  çağırıb  və  münasibətlərini  mərhələli 
olaraq  məhdudlaşdırıb.  Lakin  Ermənistanın  işğalı  davam  etdirməsindən 
sonra  Türkiyə  bu  ölkə  ilə  sərhədlərini  bağlamaq  qərarına  gəlib.  5  aprel 
1993-cü ildə Prezident Turqut Özal ilə birlikdə türk respublikaları səfərinə 
çıxan  xarici  işlər  naziri  Hikmət  Çətin  bəyan  edib  ki,  Türkiyə  üzərindən 
Ermənistana  gedən  bütün  humanitar  yardımlara  icazə  verilməyəcək,  bu 
qadağanı pozmaq istəyən təyyarələrə atəş açılacaq. 
13
1993-cü  ildən  sonra  Türkiyənin  Qarabağ  məsələsinə  müdaxiləsi, 
sərhədlərini bağlı saxlaması Azərbaycanın lehinə oldu.  Sərhədləri açması 
üçün Türkiyəyə beynəlxalq səviyyədə ciddi təzyiqlər olmasına baxmayaraq, 
rəsmi Ankara daxili ictimai fikri və Azərbaycanın mövqeyini nəzərə alaraq 
sərhədləri açmayıb. 
Lakin 2000-ci illərdən etibarən Qarabağ məsələsinin həllinin uzanması 
ilə  Türkiyədə  fərqli  fikirlər  səsləndirilməyə  başlanılıb.  Bu  nöqtədə  əsas 
iddialar aşağıdakılar olub:
1.  Ermənistan bağlı sərhədlərlə yaşamağa öyrəndiyi üçün bu, məsələnin 
həllinə müsbət təsir göstərmir
2.  Azərbaycan Qarabağ məsələsini həll etmək istəmir, bu səbəbdən Türkiyə 
sərhədləri açarsa, Qarabağ məsələsinin həllində rolu arta bilər.  
3.  Türkiyə-Ermənistan sərhədləri açılarsa, Ermənistanın Rusiyadan asılılığı 
azalar, Türkiyənin Ermənistanda siyasi qərar vermə prosesinə təsiri artar 
və  Ermənistanın  Qarabağ  məsələsində  müsbət  addım  atmasına  təsir 
göstərər. 
4.  Türkiyə Ermənistanla sərhədləri bağlamaqla Cənubi Qafqaz siyasətini 
Qarabağın əsiri edib, tərəf olub və Cənubi Qafqazın bütövlüyünə təsir 
etmək imkanı bu şəkildə məhdudlaşıb. 
5.  Türkiyə  Ermənistanla  sərhədləri  bağladığı  üçün  bir  çox  dövlətlə,  o 
cümlədən Avropa İttifaqı və ABŞ ilə münasibətləri zərər görür. 
Bu iddialar Türkiyənin Ermənistan və Qarabağ siyasətinin dəyişməsinə 
səbəb oldu. Proses Türkiyə-Ermənistan arasında əvvəlcə gizli görüşmələrin 
başlaması, sonra isə sərhədlərin açılması və diplomatik əlaqələrin inkişafına 
dair  protokolların  imzalanması  ilə  nəticələndi.  10  oktyabr  2010-cu  ildə 
Türkiyə ilə Ermənistan arasında imzalanan protokollarda Dağlıq Qarabağ 
şərti  yer  almadı.  Ermənistan  Qarabağ  məsələsinin  Türkiyə-Ermənistan 
sərhədləri məsələsinə aid olmadığını bildirərək ABŞ və Rusiya vasitəsilə 
Türkiyəyə təzyiq edərək Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılmasına nail 
13   Ayın Tarihi, Nisan 1993. Yakup Hurç, göstərilən əsəri, s. 55.

---