1 Bismillahir rohmanir rohiym Muqaddima

sizlarning barchangizga Allohning paygʻambaridirman”, 
deb ayt”
2
, deyiladi. 
Yana bir oyatda: “Olamlarga ogohlantiruvchi bo`lsin 
uchun bandasiga Furqonni nozil qilgan Zot barakotli, 
ulug`dir”, deyilgan. 
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: 
“Paygʻambarlardan olti narsa bilan afzal qilindim: 
- Jamlovchi kalimalar berildi, 
- Bir oylik masofadan dushmanga qoʻrquv berildi, 
- Menga gʻanimat-oʻljalar halol qilindi. Mendan avval 
biror kimga halol qilinmagandi. 
1
Saba surasi, 28-oyat. 
2
A’rof surasi, 158-oyat. 

---

56 
- Menga yer poklovchi va masjid qilib berildi. 
Ummatimda birortasiga namoz vaqti yetsa, (istagan 
yerida) oʻqiyversin. 
- Nabiylar oʻz qavmigagina joʻnatilardi. Men esa, butun 
insoniyatga joʻnatildim 
- Men bilan paygʻambarlik tugatiladi
1
. 
Soʻnggi paygʻambar ekanliklari 
Alloh taolo Nabiyyimiz sollallohu alayhi vasallamga 
bergan xususiyatlaridan biri, u zotning paygʻambarliklari 
barcha paygʻambarlikka xotimadir. 
Alloh taolo aytadi: “Lekin (Muhammad) Allohning rosuli 
va paygʻambarlarning soʻnggisidir”
2
.
Yaʻni u zot bilan paygʻambarlik tugaydi. Undan keyin 
qiyomatga qadar boshqa paygʻambar chiqmaydi. 
Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytganlar: “Hali ummat 
ichidan oʻttizta kazzoblar chiqadi. Hammasi paygʻambarlikni 
da’vo qiladi. Men paygʻambarlarning soʻnggisiman va 
mendan keyin paygʻambar yoʻqdir”
3
. 
Endi kim u zotdan keyin paygʻambarlikni daʻvo qilib 
chiqsa, uning daʻvosi botildir va uning hech qanday dalili 
yoʻqdir. Unday odamning kofir ekanligida ulamolar ijmo’ 
qilishgan
4
. 
1
Buxoriy, 335. Muslim, 521, 523. 
2
Ahzob surasi, 40-oyat. 
3
Abu Dovud, 4252. Termiziy, 2219. 
4
Qozi Iyoz. “Ashshifa bita’rifi huquqil mustafo”, 2/609-610. 

---

57 
Qozi Iyoz rohimahulloh aytadi: “Nabiy sollallohu alayhi 
vasallam oʻzlarining soʻnggi paygʻambar ekanliklarini, undan 
keyin paygʻambar yoʻqligini xabar qilganlar. Alloh taolo 
tomonidan ham, u zotning paygʻamblarlar xotimasi 
ekanliklarini xabar qilganlar. Va u zot barcha odamlarga 
joʻnatilganlar. Butun ummat manashu gaplarni zohiriga koʻra 
qabul qilishga ijmoʻ qilgan. Bu gaplardan tushunilgan narsani 
hech qanday taʻvilsiz va xoslashlarsiz qabul qilishgan”
1
. 
Ibn Kasir rohimahulloh aytadi: “Bu borada hadislar 
koʻpdir. Muhammad alayhissalomning joʻnatilishlari 
Allohning bandalariga boʻlgan rahmatidir. Soʻng u zotni 
soʻnggi paygʻambar boʻlishlik bilan yanada sharaflantirdi va 
dinni mukammal qilib berdi. Alloh taolo kitobida va 
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam mutavotir sunnatlarida 
aytishadiki: “U zotdan keyin paygʻambar yoʻq. U zotdan keyin 
bu maqomni daʻvo qilib chiqqan har bir kishi bilsinki, u 
yolgʻonchi, toʻqimachi va dajjoldir. Garchi u gʻayrioddiy 
ishlarni koʻrsatib koʻzboʻyamachilik qilsa ham va har xil 
sehrlarni koʻrsatsa ham adashgandir va boshqalarni ham 
adashtiruvchidir”
2
.