1. iqtisodiyotga kirish

Ishchi kuchi migratsiyasi tashqi iqtisodiy aloqalarning yana bir shakli hisoblanadi. Xalqaro mehnat bozori ish kuchi va kapitallarning migratsiyasi asosida shakllanadi va bunda birinchi holda ish kuchi kapitalga qarab intiladi, ikkinchi holda buning aksi yuz beradi. Xo‘sh ish kuchi migratsiyasining sabablari nimada? Bular mamlakatlar, hududlar o‘rtasida aholining notekis joylanishi va turmush darajasi o‘rtasidagi farqlardir. Ishchi kuchining ko‘chishi asosan yetakchi rivojlangan mamlakatlarda past rivojlangan mamlakatlar arzon ishchi kuchini og‘ir va kam haq to‘lanadigan tarmoqlarda ishlatishiga asoslangan. Migratsiya oqimi O‘rta-er dengizi, Janubiy-Sharqiy Osiyo mamlakatlaridan G‘arbiy Yevropaga, Meksikadan mavsumiy ishlarga AQSH ga, O‘rta va Yaqin Sharq mamlakatlaridan neftga boy bo‘lgan Fors ko‘rfazi bo‘yi mamlakatlariga qarab oqib o‘tmoqda.
Jahon statistikasiga ko‘ra 175 mln. Kishi, ya’ni jahon aholisini 3% o‘zlarining ona yurtlarida yashamaydilar. Migratsiyaning soni o‘sib bormoqda, 1970 yilga nisbatan u ikki barobarga oshdi.


Fan-texnika yutuqlari bilan xalqaro ayirboshlash bir qator shakllarda amalga oshiriladi. U ilmiy –texnikaviy axborotlar, mutaxassislar, fan sohasi xodimlari bilan almashuvni, tadqiqot va yangiliklarni litsenziya asosida berishni, ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish, umumiy fan-texnika va texnologiyani ishlab chiqarish bo‘yicha qo‘shma tadbirkorlikni o‘z ichiga oladi.
Ilmiy –texnikaviy hamkorlikning muhim shakllaridan biri xalqaro injiniring hisoblanadi. Xalqaro injiniring bir davlat tomonidan boshqasiga sanoat va boshqa obyektlarni loyihalashtirish va qurish jarayoniga kerakli hisob-kitob loyihalarini berish hamda injenerlik-qurilish xizmati ko‘rsatishdan iborat.
Pirovard natijada jahon bozoridagi raqobat kurashi jahon hamjamiyatidagi iqtisodiy munosabatlarni, ya’ni har bir milliy iqtisodiyotning ishlab chiqarish tuzilishi, hajmi va eksport miqdorini belgilaydi. Mamlakatlarning o‘zaro ishlab chiqarish, savdo, valyuta munosabatlari va boshqa sohalarda iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan u yoki bu mintaqada davlatlar ittifoqining shakllanishi XX asr ikkinchi yarmidagi jahon xo‘jaligi rivojlanishining asosiy tendensiyalaridan biri bo‘ldi. Buning asosida yuzaga keladigan xo‘jalik aloqalarini bog‘lovchi va birlashtiruvchi iqtisodiy jarayonlar davlatlararo integratsiya nomini oldi.