1-laboratoriya ishi

Suv bug’lari hosil bo’lishining yashirin issiqligini aniqlash. 
Tajriba qurilmasi. 
 
Ishning maqsadi 
 
Sovuq suv va bug’ aralashmasining temperaturasini aniqlash
Suv bug’lari hosil bo’lishining yashirin issiqligini aniqlash 
 
Nazariy ma’lumotlar. 
O’zgarmas bosimda moddaga qandaydir issiqlik miqdori uzatilsa, odatda
moddaning temperaturasi oshadi. Ammo, agar fazaviy o’tish mavjud bo’lsa,
moddaning temperaturasi oshmaydi, chunki uzatilayotgan issiqlik fazaviy 
o’tishga sarf bo’ladi. Agar issiqlik uzatish jarayoni fazaviy o’tishdan keyin ham 
davom etsa, moddaning temperaturasi yana orta boshlaydi. Suvning bug’lanishi 
fazaviy o’tishning yaqqol misoli hisoblanadi. Moddaning birlik massasi isteyemol 
qiladigan issiqlik bug’lanishning yashirin issiqligi Q
v 
deyiladi. 

---

1-rasm. Suv bug’lari hosil bo’lishining yashirin issiqligini aniqlash uchun
mo’ljallangan tajriba qurilmasi: chap tarafdagida temperatura termometr
yordamida o’lchanadi, o’ng tarafdagida esa temperatura temperatura datchigi 
yordamida o’lchanadi. 
Tajribada bug’ hosil bo’lishining yashirin issiqligi Q
V
quvurdan kalorimetrga
toza bug’ uzatish orqalianiqlanadi. Bug’ sovuq suvni aralashma 
temperaturasigacha v
m
qizdiradi va so’ngra suvga kondensasiyalanadi. Bug’
hosil qilish issiqligi bug’ni suvga aylantiradi. Aralashma temperaturasiga 
qo’shimcha boshlang’ich temperatura v2, sovuq suvning massasi m
2
hamda 
kondensirlangan suvning massasi m
1
o’lchanishi va bug’ hosil bo’lish issiqligi 
quyidagi formuladan hisoblab topilishi mumkin: 
ΔQ
1
= s ⋅m
1
⋅(100°C -v
m
) (I) 
bu yerda c- suvning solishtirma issiqlik sig’imi koeffisiyenti Chunonchi, 
bug’dan ajralib chiqqan issiqlik suvning v
1
=100 °C dan aralashma 
temperaturasigacha ajralgan issiqlik bilan bug’ning kondensasiyalanishida
ajralgan issiqlik ΔQ
2
yig’indisiga teng. Oxirgi issiqlik v
1
≈100 °C temperaturadagi 
suvni bug’ga aylantirish uchun zarur bo’lgan issiqlikga ham teng. Shunday qilib
biz quyidagilarga egamiz: 
v
Q
m
Q
1
2
(II) 
Sovuq suv bug’ bilan aralashganda yutilgan issiqlik: 
)
(
2
2
3
v
v
cm
Q
m
(III) 
Shu bilan bir vaqtda kalorimetr issiqlik yutadi, bu issiqlik miqdori
kalorimetrning ma’lum suv ekvivalenti m
k
bilan hisoblab topilishi mumkin: 

---

)
(
2
4
v
v
cm
Q
m
k
(IV) 
bu yerda m
K
= 20 g 
Ajralgan issiqlik miqdori Δ Q1 + Δ Q2 va yutilgan issiqlik miqdori ΔQ
3
+ Δ Q
4
o’zaro teng, ya’ni 
)
100
(
)
(
)
(
0
2
1
1
M
m
k
v
v
C
v
v
m
m
m
c
Q