1-ma’ruza Kirish. Avtomobillarni ishlab chiqarishning o‘ziga xosliklari

1-rasm. Unifikatsiyalangan detallardan komponovka qilingan yarimavtomat:

1 – kuch stoli; 2 – pnevmogaykaburagich; 3 – shpindellar aylanishini o’chirish mexanizmi; 4 – vibrobunker; 5 – shpindel; 6 – patron; 7 – rezba qadami bo’yicha

shpilkalarni mo’ljallash (oriyentirlash) mexanizmi; 8 – rezbali uchlari uzunligi va rezba qadami bo’yicha shpilkalarni mo’ljallash (oriyentirlash) mexanizmi; 9 – mushtchali qisqich; 10 – qisqichlarni uzatish mexanizmi; 12 – ayri qisqich; 13 –
qisqichlarni burish mexanizmi
asboblar o’rniga yig’ish operatsiyalarini bajarish uchun mexanizmlar bilan jihozlangan agregatli dastgohlar staninalari, kuch stollari, kuch kallaklari.
Dastlab tashuvchi sifatida qadamli siljish mexanizmlari qo’llanildi. Qatorlar taktlari – barcha positsiyalar uchun bir xil (sinxron), komponovka esa – oddiy, chiziqli boldi. Keyinchalik sekin-asta yig’ish qatorlari komponovkasi murakkablasha bordi.
Mahsulotlarni ishlab chiqarish dasturlarining o’sishi bilan chiziqli biroqimli qatorlar o’rniga bir xil, parallel ishlovchi oqimlardan tashkil topgan qatorlarni qo’llash kengaya boshladi.
Ammo, barcha pozitsiyalarni, hatto mahsulotlarni ishlab chiqarish dasturini o’stiruvchi pozitsiyalarni ikkitadan qilish qimmatbaho tadbir hisoblanadi. Shu sababli detallarga ishlov berish va mahsulotlarni yig’ish oqimlarini pozitsiyalar ish davomiyligiga muvofiq holda farqlash boshlandi. Shoxalovchi oqimlarga ega (parallel-ketma-ket) qatorlar paydo bo’ldi.
Yig’ish jihozini modulli loyihalash metodining afzalliklarini qayd qilish zarur. 2-rasmda ko’rsatilgan qator – bu umumiy yig’ish tizimining bir qismidir. Dastlab oddiy mahsulot va uni katta bo’lmagan dastur bilan ishlab chiqarish uchun katta bo’lmagan qator tuzildi. Ishlab chiqarish masalalarining rivojlana borishi bilan murakkab yig’ish tizimini qiyinlashtirish va “o’stirish” imkoni tug’ildi (3-rasm).
Ammo yig’ish qatoridagi barcha operatsiyalarni avtomatlashtirish ba’zan imkonsiz bo’lib, ko’pincha esa – yig’ishning ishonchliligi va tejamkorligi nuqtai nazaridan maqsadga muvofiq bo’lmaydi. Shuning uchun avtomatlashtirilgan yig’ish qatorlari avtomatik pozitsiyalar bilan bir qatorda ba’zi operatsiyalar ishchilar tomonidan qo’lda bajariladigan pozitsiyalarni ham o’z ichiga oladi. Odatda, avtomatik operatsiyalar qo’lda bajariladigan operatsiyalardan tezroq bajarilganligi uchun qatorning takti qo’l operatsiyalari bajariladigan pozitsiyalar orqali aniqlanadi. Shu bilan birga takt ishchining yig’ishga tayyorligiga bog’liq bo’ladi, ya’ni,