1-ma’ruza mavzu: fanga kirish. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini kichik korxonalarda qayta ishlashning ahamiyati va ahvoli reja

1.Sabzavotlarni marinadlash. Marinadlangan konservalar asosan sirka kislotasi, shuningdek, tuz, shakar, turli ziravor va xushbo’y ko’katlar qo’shib tayyorlangan eritmaga bosilgan sabzavotlardan tayyorlanadi. Sabzavot marinadlarni pomidor, piyoz, bodring, lavlagi, sarimsoq, chuchuk qalampir, qo’zoqli loviya, patisson kabilardan tayyorlash mumkin.
Marinadlarni tayyorlashda sirka kislotasi 0,2-0,9% miqdorda qo’shiladi. Sirka kislotasi bir qator ziravorlar bilan birgalikda mikroorganizmlarning rivojlanishini to’xtatib qo’yadi, lekin ularni o’ldirmaydi. Shu sababli marinadlangan konservalar pasterilizasiya qilinadi.
Konserva qilishda xom-ashyo tayyorlanadi, keyin u blanshirlanadi. Sabzavotlar idishga joylanib, ustidan marinadli eritma qo’yiladi. U quyidagicha tayyorlanadi. Eritma tuz, shakar, sirka kislotasi va suvda ma’lum hajmdagi idishlarda tayyorlanadi. Masalan, 50 l yoki 100 l idishlarda tayyorlansa, boshqa ziravorlar shunga ko’ra hisob qilinadi. Quyilmaga tuz va shakar qo’shish uchun ular avval ozroq suvda eritiladi. Tuz umumiy massaga nisbatan 2%, shakar esa 3% qo’shiladi. Tuz bilan shakar qo’shilgan eritma 10-15 minut qaynatilgandan so’ng filtrlanadi, keyin sirka kislotasi qo’shiladi. Eritmani sirli idishda qaynatish, kavlab turish uchun zanglamaydigan po’lat yoki yog’och qoshikdan foydalanish lozim.
Sirka kislotasining 100 kg quyilma uchun talab qilinadigan miqdorini (R) quyidagi formula yordamida topiladi:

bunda, C₁-tayyor mahsulotdagi sirka kislotasining konsentrasiyasi, %; C₂ - foydalanilayotgan sirkada sirka kislotasining miqdori, %; M - bankadagi quyilmaning uning umumii massasiga nisbatan miqdori, % (odatda 40-50% miqdorda bo’ladi)

Marinad tayyorlash uchun yangi uzilgan sabzavotlar ishlatilishi lozim. Ishlatiladigan sirkaning miqdoriga ko’ra sabzavot marinadlarni nordon, o’ta nordon va o’tkir qilib tayyorlash mumkin.

Marinadlash uchun osh sirkasi (6-8% li) ishlatilgani ma’qul, 80% li sirka essensiyasi (10-13 baravar suv qo’shib) dan ham foydalanish mumkin, lekin bunda marinad nordon ta’mli bo’ladi. Murch, qalampir, ukrop, estragon, petrushka xren (ildizi), sarimsoq va boshqa ziravorlar ma’lum miqdorda qo’shiladi.
Sabzavot marinadlari 100C qaynab turgan suvda pasterizasiyalanadi, uning muddati 20-25 daqiqa (0,5 va 1 l bankalar uchun 5-7 daqiqa, 3 l bankalar uchun 20 daqiqa tavsiya qilinadi).
Sabzavotlarni marinadlashni bodring misolida ko’ramiz. Marinadlash uchun bir tekisdagi yangi uzilgan barra bodringlarni dumchasini olib tashlab, yaxshilab yuvib suvga solib qo’yiladi (6-8 soat). Mayda bodring butunligicha, yirikroqlari esa yo’g’onligi 3 sm keladigan halqa shaklida to’g’raladi. Chopilgan xushbo’y ko’katlar aralashtiriladi va bir siqimdan shisha bankalar tubiga (1-1,5 sm qalinlikda) solinadi, ko’katlar bilan birgalikda 10-15 dona qora murch, bir dona dafna yaprog’i ham solinadi. Tayyorlangan bodring zich qilib bankaga teriladi va ustidan yana bir siqim ko’kat solib, yuzi bilan teng sirkali namakob qo’yiladi.