1-Ma’ruza Mavzu. Mahsulot omborlari uskunalari reja

Quritishda ishlatiladigan dastgohlar
Quritish dastgohlari haqida ma'lumot.Sanoatda xilma-xil turdagi quritish uskunalari ishlatiladi. Quritgichlar bir-biridan turli belgilar bilan farq qiladi. Nam mahsulotga issiqlik berish usuliga ko’ra dastgohlar konvektiv, kontaktli va boshqa turdagi quritgichlarga bo’linadi. Issiqlik tashuvchi sifatida havo, gaz yoki bug’ ishlatilishi mumkin. Quritish kamerasidagi bosimning qiymatiga ko’ra atmosferali va vakuumli quritgichlar bo’ladi. Konvektiv quritgichlarda mahsulot va qurituvchi reagent bir – biriga nisbatan (quruq) to’g’ri, qarama-qarshi yoxud perpendikulyar harakat qilishi kerak. Quritilishi lozim bo’lgan mahsulot donasimon, changga o’xshash yoki suyuq holatda bo’ladi. Jarayonni tashkil qilish bo’yicha davriy va uzluksiz ishlaydigan dastgohlar bo’ladi. Qurituvchi reagentning bosimini hosil qilish uchun tabiiy yoki majburiy sirkulyatsiya ishlatiladi. Quritish jarayonining har xil variantlaridan keng foydalaniladi: ishlatilgan qurituvchi reagentni dastgohdan chiqarib yuborish, qurituvchi reagentdan takror foydalanish, qurituvchi reagentni quritish kameralariga bo’lib berish, qurituvchi reagentni quritish kamerasida qo’shimcha ravishda qizdirish, o’zgaruvchan issiqlik maydonidan foydalanish (issiq havo va sovuq havoni mahsulot qatlamiga ketma-ket almashtirib berish) va hokazo. Boyitish mahsulotlarini quritish uchun turli xil quritgichlar ishlatiladi: barabanli, trubali quritgichlar, qaynar qatlamli quritgichlar.
Barabanli quritgichlar. Barabanli quritgichlar: 1) to’g’ridan – to’g’ri issiq almashuvchi, ya’ni quritilayotgan mahsulot va issiq gazning bevosita to’qnashuvi (mahsulot bilan gazning bir yo’nalishida va qarama-qarshi yo’nalishida ). 2) bilvosita issiq almashuvchi, ya’ni issiqlik quritiluvchi mahsulotga metall devor (to’siq) orqali beriluvchi quritgichlarga bo’linadi. Boyitma va mineral xom ashyoni quritish uchun birinchi turdagi quritgichlar ishlatiladi. Ikkinchi turdagi quritgichlar esa atrof-muhit ifloslanishini oldini olish uchun, hamda quritilayotgan mahsulotning rangini o’zgartirish uchun ishlatiladi.

27-jadva. Boyitish mahsulotlarini quritish dastgohlarining asosiy turlari va tuzilishi.

Quritgich turi	Quritish usulida	Quritish konstruktsiyasi	Quritishda mahsulotni qo’llanish sinfi
1	2	3	4
Gazli isitish	Konvektiv	Barabanli	Quritiladigan mahsulotni har xil yirikligi (50-300 mm gacha)
		Trubali quritgich	Mayda mahsulotlarni sinfli quritish(<25 mm)
		Qaynar qatlamli quritgichlar	Mayda sinfli mahsulotlarni quritish (6- 10 mm gacha, ba’zan 50 mm li mahsulotlarni (quritishda)
Bug’li isitish	Kontaktli - konvektiv	Truba barabanli	Mayda mahsulot uchun (< 6 mkm)
	Kontaktli	Tarelkali	Mayda mahsulot uchun (< 6 mkm)

To’g’ridan - to’g’ri issiq almashuvchi barabanli quritgich 1-5^o burchak ostida o’rnatilgan (mahsulot bo’shatish tomonga qarab) aylanuvchi barabandan iborat bo’lib, barabanga ikkita bandaj (kamar) va uzatmaning tishli xalqasidan iborat. Baraban bandajlar orqali tayanch ramalariga o’rnatilgan erkin harakatlanuvchi roliklarga tayanadi, barabanning bir uchi o’txona va mahsulotni beruvchi moslama bilan tutashsa, ikkinchi uchi quritilgan mahsulotni tushirib oluvchi kamera bilan tutashgan. Barabanli quritgichlar 1-2,2 m diametr va 4-16 m uzunlikda; 2,5-3,5 m diametr va 14-27 m uzunlikda tayyorlanadi. Issiqlik yo’qolishining oldini olish uchun barabanning tashqi yuzasi po’lat bilan qoplanadi. Bunda tashqari devorning harorati 40⁰ dan oshmasligi kerak.

Mahsulot bunkerdan (6) ta’minlagich orqali quritgichning silindrsimon barabaniga (1) tushadi baraban bandaj (2) lar va tayanch roliklari (3,5) yordamida ushlab turiladi va uzatkich (4) orqali harakatga keltiriladi. Baraban aylanishi natijasida nam mahsulot ta’minlagich orqali vintli qabul qiluvchi nasadka (7) ga beriladi, bu yerda mahsulot aralashtirish ta’sirida biroz quriydi. So’ngra mahsulot barabanning ichki qismiga o’tadi. Nasadkalar barabanning kesimi bo’yicha mahsulotni bir me’yorda tarqatish va aralashtirishni ta’minlaydi. Bunday sharoitda mahsulot bilan qurituvchi reagentning o’zaro ta’siri samarali bo’ladi. Baraban ichidagi mahsulotning o’ta qizib ketish darajasini kamaytirish uchun, mahsulot va qurituvchi reagent (tutunli gazlar) bir-biriga nisbatan to’g’ri yo’nalishda bo’ladi, chunki bunday sharoitda yuqori haroratli issiq gazlar katta namlikka ega bo’lgan mahsulot bilan to’qnashadi. Mayda zarrachalarning gazlar bilan ketib qolishini kamaytirish maqsadida barabandan so’rib olinayotgan gazlarning tezligini ventilyator (8) yordamida ushlab turiladi. Ishlatilgan gazlar atmosferaga chiqarilishidan oldin mayda changlardan siklon (9) da tozalanadi. Quritilgan mahsulot barabandan tushirib oluvchi kamera (10) orqali tushiruvchi qurilma (11) dan chiqariladi. Baraban uzatgich (4) orqali harakatga keltiriladi. Quritish uchun kerak bo’ladigan gaz-havoli aralashma o’txonada yonilg’i yonishidan hosil bo’ladi.
Bu turdagi barabanli quritgichlar misli, ruxli, magnetitli, piritli va h. k. rudali kontsentratlar va nometal mahsulotlarni quritishda ishlatiladi. Qurituvchi gazlarning barabanga kirishdagi harorati 600-1100⁰C, barabandan chiqishdagi harorati 100-200⁰C.
Barabanli quritgichlarni ishlab chiqish quvvati baraban uzunligiga, uning diametriga va quritish vaqtiga bog’liq. Quritilgan mahsulotning oxirgi namligi, unga qo’yiladigan talablar asosida belgilanib 4-8% atrofida bo’ladi.



71-rasm. Barabanli quritgich

Baraban hajmining to’ldirish darajasi 10-12%, mahsulotning barabanda bo’lish vaqti 7-15 min.