1-mavzu: Harakat faoliyatini shakllashtirishning qonuniyatlari Reja: O’rgatish jismoniy tarbiya jarayonining bir tomoni ekanligi

6.Harakat malakasi uchun harakatlardagi ma’lum tizimning mavjudligi va o’ziga xosligi. Bu alohida ajratilgan harakatlarning bir butun harakat faoliyatiga ortiqcha harakatlar ushlanishini yo’qotish bilan birlashtirishda ifodalanadi. Harakatlarning aniqligi ortadi, ularning ritmi takomillashadi, bir butun faoliyat ko’rsatishning vaqti qisqaradi.
7. Harakat malakasi shakllanishi analizatorlar funksiyasini qayta taqsimlash bilan kuzatiladi. Harakat analizatorining roli ortadi,harakat nazoratida muskulhissiyoti etakchi a‘amiyat kasb etadi. Suzuvchining suvni, futbolchining to’pnihis qilishi va boshqalar.
Malakaning fiziologik mexanizmi. I.M. Sechenov va I.P. Pavlovlarning ilmiy tadqiqotlari orqali erkin harakatlarni shakllanishining fiziologik mexanizmlari asoslangan Harakat aktini muskullar bilan bajarishni boshqarish vaqtli aloqalarni vujudga kelishi ekanligidir. Ularning asosida birinchi tartibdagi shartli reflekslarning, oliy tartibdagi, manipulyasiyali reflekslar va boshqalarning vujudga kelishi yotadi. Oxirgi reflekslarning ahamiyatiga katta eotibor beriladi, chunki ular meros bo’lib nasldan-naslga o’tmagan javob reaksiyalari bilan bog’liq.
Harakat malakasining shakllanishi jarayoni shartli ravishda uch fiziologik fazaga bo’linadi, bunda gap harakat faoliyatini qaytarish bilan aynan bog’liq bo’lgan fiziologik fazalar ustida boradi xolos.
1-faza shartli reflektor aloqalari markaziy nerv tizimi qo’zg’alish jarayonining keng irradiatsiyasi bilan xarakterlanadi. Tashqaridan buharakat faoliyatining tashqi ko’rinishi (suratining) yaratilishi bilan ifodalanib aniq bo’lmagan va ko’pincha keragi yo’q harakatlar ham qo’shilib bajarilishi orqali boradi.
II-faza shu bilan farqlanadiki, qo’zg’alishning ortiqchaliligi tormozlanish jarayoni rivojlanishi bilan chegaralanib, markaziy nerv faoliyatlarining vaqt va fazoda aniqligiga erishish bilan kuzatiladi. Bunga harakat faoliyatini nisbatan to’g’riroq bajarish, ortiqcha harakatlarni yo’qotish muvofiq keladi. Ammo qo’zg’alish va tormozlanish jarayonining o’zaro takomillashmagan holdagi o’rin almashishlarining hali etarli darajada emasligi harakatlarda ortiqcha zo’riqish, muskullar tarangligini oshirib yuborish bilan kuzatiladi.
III-faza harakatning dinamik steriotipi shakllanishining tugallanishi bilan xarakterlanadi. Bu harakatlarni nisbatan takomillashgan darajada bajarilishiga imkon beradi. Malaka yuqorida aytilgan barcha belgilariga ega bo’lib boradi.