1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

rivojlanishini bir necha yillarga va hatto o ’n yilliklarga belgilab berishi 
mumkin.
Bunga mashhur «Gilbert muammolari» - D.Gilbert 1900-yiI 
matematiklaming Parijdagi xalqaro kongressida so‘zlagan ma’ruzasida ta’riflab 
bergan va XX asr mobaynida matematikaning rivojlanish jarayonini belgilagan 23 
muammo misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin. 
Olim muammoni baholashi va u shug‘ullanishga arziydimi, degan savolga 
javob berishi juda muhimdir. Predmetli bilimdan farqli o‘laroq, muammolar haqiqiy 
ham, soxta ham bo‘lishi mumkin emas. Ammo ulami boshqa mezonlar - muhimlik, 
dolzarblik, echish mumkinligi (tadqiqotchilami odatda muammoni mazkur vositalar 
bilan va mazkur muddatda echish mumkin yoki mumkin emasligi to‘g‘risidagi 
masala juda qiziqtiradi) nuqtai nazaridan baholaydilar. Muammoni qo‘yish - har 
qanday ilmiy tadqiqotning dastlabki bosqichi. Ammo muammo qo‘yilganidan so‘ng 

---

uni echish metodlarini topish talab etiladi. 
Ijtimoiy madaniy hayotda ijtimoiy 
(kundalik, shaxsiy, kasbga doir, ilmiy), iqtisodiy(ishlab chiqarish sohasi), 
siyosiy (xalqaro darajadagi, mintaqaviy ) muammo shakllari farqlanadi.
Quyida biz ilmiy muammoning tahliliga alohida e’tibor qaratamiz. 
Har qanday ilmiy bilish muammodan boshlanadi. Umuman olganda, inson 
bilimining rivojlanish jarayonini ayrim muammolarni qo‘yishdan ulami echishga 
o‘tish, so‘ngra yangi muammolarni qo‘yish sifatida tavsiflash mumkin. Biroq 
muammoning haqiqiy o’mi qanday? Ilmiy muammolar nima uchun yuzaga keladi? 
Muammoning masaladan farqi nimada? Ilmiy muammolar doirasi qanday? 
Ilmiy muammo - bilishning rivojlanish jarayonida obektiv tarzda yuzaga 
keladigan, echimini topish muhim amaliy yoki nazariy ahamiyatga ega bo ’Igan 
masala yoki masalalar majmuidir.
Shuningdek, ilmiy muammo, hal qilishni talab 
etuvchi nazariy yoki amaliy masala; fanda - biron-bir hodisalar, obektlar, 
jarayonlami tushuntirishda qarama-qarshi yondashuvlar ko‘rinishida amal qiluvchi 
va uni yechish uchun muvofiq nazariyani talab etuvchi ziddiyatli holatdir.