1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

Falsafa metodlarining asoslari bevosita amaliy faoliyat 
bilan bog‘liq.
Turli konkret vazifalami hal qilishning zaruriy shartlaridan biri 
universal xususiyatga ega bo‘lgan umumiy falsafiy metodlarga murojaat qilishdir. 
Bu metodlar haqiqatni anglashda umumiy yo‘lni ko‘rsatadi. Mazkur metodlarga 
falsafaning qonun va kategoriyalari, kuzatish va tajriba, taqqoslash, analiz, sintez, 
induksiya, deduksiya va h.k.lar taalluqli. Agar maxsus metodlar obektning 
qonuniyatlarini o‘rganishning xususiy usullari sifatida namoyon bo‘lsa, falsafiy 
metodlar shu obektlarda namoyon bo‘ladigan, alohida xususiyatlardagi harakat, 
taraqqiyotning eng umumiy qonuniyatlarini o’rganadi. Aynan shu o‘rinda tajriba hal 
qiluvchi ahamiyatga ega. Har bir metod obektning alohida tomonini bilishga 
imkoniyat yaratadi. Falsafaning eng qadimgi keng tarqalgan metodlardan biri 
dialektika bo‘lsa, ikkinchisi metafizikadir. Biroq falsafa metodlari bular bilan 
cheklanmaydi. Bugungi kunda uning sofistika, eklektika, analitik, (hozirgi zamon 

---

analitik falsafasi), intuitiv, fenomenologik, sinergetik, germenevtik (tushunish) va 
boshqa turlari ham mavjud. Endilikda turli metodlami birlashtirish jarayoni ham ro‘y 
bermoqda (masalan, Gadamer germenevtikani rasional dialektika bilan 
birlashtirishga harakat qiladi). 
Ijtimoiy-gumanitar fanlar metodlari. 
Ijtimoiy-gumanitar fanlarda kuzatish 
natijalari ko ’p jihatdan kuzatuvchining shaxsiga, uning hayotiy qarashlariga va 
boshqa subektiv omillar ga bog‘liq bo‘ladi.
Mazkur fanlarda oddiy (dalillar va 
hodisalar chetdan turib qayd etiladi) kuzatish va ishtirokchilikka asoslangan ichdan 
turib(bunda tadqiqotchi ma’lum ijtimoiy muhitga qo‘shiladi, unga moslashadi va 
hodisalami «ichdan» tahlil qiladi) kuzatish farqlanadi. Psixologiyada kuzatishning 
o‘z-o‘zini kuzatish (introspeksiya) va empatiya (boshqa odamlaming ruhiy 
kechinmalariga kirib borish, ulaming ichki dunyosi-sezgilari, fikrlari, xohish-
istaklarini tushunishga intilish va h.k.) farqlanadi.