1-mavzu. Marketingning nazariy asoslari

Qo’llab-quvvatlovchi marketing to’liq talabning mavjudligini harakterlaydi, ya'ni 
bunda tovar va xizmatlarga talabning darajasi va tarkibi taklifning darajasi va tarkibi to’la mos 

---

keladi. Bunday marketing turining vazifasi bo’lib, odatda, to’laqonli talab sharoitida uning 
darajasini iste'molchilarning istaklari tizimi va raqobatning kuchayishini hisobga olgan holda 
saqlab turish hisoblanadi. Bu erda marketolog birinchi navbatda savodli narx siyosatini 
o’tkazishi, sotishning zaruriy hajmini saqlab turishi, sotish faoliyatini rag’batlantirish va 
o’zgaruvchan xarajatlar ustidan nazoratni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan bir qator taktik 
tadbirlarga e'tibor berishi kerak. To’laqonli marketingga eng yaxshi misol "Djeneral motors" 
kompaniyasining faoliyati bilan bog’liq. 20-yillar o’rtalarida kompaniya "Ford" kompaniyasini 
orqada qoldirishga muvaffaq bo’ldi. Ushbu kompaniya o’rta amerikalik uchun narxlari past 
bo’lgan, bir xil qora rangga bo’yalgan "T" ford modeliga o’zining zamonaviy, keng rang 
gammasida ishlab chiqilgan avtomobil modelini qarama-qarshi qo’ydi. 
Demarketing haddan tashqari katta talab sharoitida, ya'ni tovar yoki xizmatga bo’lgan 
talab taklifdan ancha katta bo’lgan holda qo’llanadi. Uning vazifasi bo’lib salbiy bozor 
hodisalari, masalan, chayqovchilikni yo’qotish maqsadida talabni vaqtinchalik yoki doimiy 
pasaytirish usullarini topish hisoblanadi. Haddan tashqari talabni pasaytirish tovar yoki xizmatlar 
narxlarini oshirish, reklama kompaniyasini va sotilishlarni rag’batlantirishni to’xtatish orqali hal 
qilinishi mumkin. 
Qarshi (aks) ta'sir ko’rsatuvchi marketing sog’liq uchun zararli bo’lgan yoki 
jamoatchilik nuqtai nazaridan noratsional bo’lgan u yoki bu mahsulotlar (sigaretalar, narkotik 
moddalar, pornografiya)ga irratsional (akldan tashqari) talab mavjud bo’lganda amal qiladi. Agar 
demarketing yaxshi sifatli tovarga talabni qisqartirish bilan bog’liq bo’lsa, qarshi (aks) ta'sir 
ko’rsatuvchi marketing tovarni zararli, yomon qilib ko’rsatadi. Mazkur holda insonlarni zararli 
mahsulotlarni iste'mol qilishdan voz kechishlariga undash eng maqsadga muvofiq bo’lib 
hisoblanadi. Bunda marketingning narx qurollari bo’lib narxlarni keskin ko’tarish, bu tovarlarga 
hammaga yo’l ochiqligini cheklash bo’lishi mumkin.