1-мавзу: Сиёсий психологиянинг предмети
II-BOB. TALABALARGA JAMIYATDAGI SIYOSIY XULQ-ATVORNING
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
25 II-BOB. TALABALARGA JAMIYATDAGI SIYOSIY XULQ-ATVORNING O’ZIGA XOSLIGI ANGLATISH. II.1.Ommaviy tusdagi xulq-atvor. Vahima inson psixikasiga xos ommaviy tusdagi xodidir. Vaxima qo’rqishning namoyon bo’lishidan iborat bo’lib, odatda uyushmagan guruhni qamrab olib, o’zaro tahdid qilish natijasida kuchayib boraveradi. Guruh-ichki jixatdan qanchalik mustaxkam uyushgan bo’lsa, bu guruxda ayni bir xil sharoitda vahima shunchalik kuchsiz yuz beradi. Ijtimoy kayfiyat ommaviy tusdagi, istagan bir guruhga xos xodisadir. Xuddi mana shu ijtimoiy kayfiyatning o’zginasi guruxdagi “psixologik iqlimni” yuzaga keltiradi. Kayfiyatni yuzaga keltiruvchi asosiy omil- mazkur guruhdagi shaxslararo munosabatlardir. Ma’lumki obyektiv qiyinchiliklarni “yaxshi psixologik iqlimga” ega bo’lgan jamoa ancha yengillik bilan xal qiladi. Shuning bilan birga guruxda bitta fitnachi paydo bo’lsa butun jamoaning mexnat samarasi uzoq davrlargacha pasayib ketadi. Jamoa kayfiyati keskin yomonlashuvining juz’iy sababalaridan biri biz ba’zan ayrim pedogog va raxbarlar tomonidan ishontirish xarakterida qilinadigan salbiy psixologik ta’sirlardir. Vrachning extiyotsizligi beparvolik bilan aytilgan so’zi natijasida odam kayfiyatida yuz beradigan ba’zan kasallik xolati xarakteriga ega bo’ladigan o’zgarishlar didaktogen degan nom bilan yuritiladi. Eng ko’p o’rganilgan ommaviy tusdagi xodisa jamoa tafakkuridir. Jamoa tafakkuri qo’yidagi xususiyatlar bilan ajralib turadi: jamoa tafakkuri jarayonida har bir jamoa a’zosining yuzaga kelgan vazifani hal qilishda bir maqsadga intilib xarakat qilishi kuchayadi. Jamoa tafakkuri xal qilinishi lozim bo’lgan vazifani uylab xar tomonlama yoritib olish imkoniyatini beradi. Siyosiy ong - siyosiy fan tushunchalaridan biri. U o’zining mohiyati, manbai, funksiyalariga ko’ra iqtisodiy, huquqiy, falsafiy, axloqiy, estetik, diniy ongdan farq qiladi. Siyosiy ong — siyosiy borliqning idrok qilini-shidir. Kishilar mavjud siyosiy voqyelik bilan shunchaki qanoatlanib qolmaydilar. 26 Ular hamisha bu voqyelikni bilishga, anglashga va uni o’zgartirishga intiladilar. Kishilarning ana shu siyosiy borliq haqidagi bilimlari, qarashlari, tasavvurlari ularning siyosiy ongini tashkil etadi. Siyosiy ong - muayyan individ, guruh, qatlamlar tomonidan siyosiy sohani anglashi, tasavvurlari, bilimlari, baholashi tizimidir. Siyosiy ong - bu kishilarning siyosiy tizim va hayot, siyosiy munosabatlar to’g’risidagi bilimlar, tasavvurlar, malakalar, e’tiqodlar, o’zlari yashab turgan siyosiy tuzumga baho berishlari yig’indisidan iboratdir. Siyosiy ong — siyosiy borliqning subyektiv aks etishidir. U siyosiy voqyelikni qanday bo’lsa, shunday, xolisona tarzda, bo’yamasdan, bo’rttirmasdan, mutlaqlashtirmasdan aks ettirishdir, Biroq, siyosiy ong siyosiy voqyelikni oyna kabi qanday bo’lsa, shunday, mexanik tarzda, jonsiz aks ettirmaydi. U siyosiy voqyelikning sir-asroriga "kirib" boruvchi,undan ilgarilab ketuvchi, ijtimoiy- siyosiy jarayon-larning o’zgarishi va rivojlanishini bashorat qiluvchi aks etishdir. Siyosiy ong — jamiyatning siyosiy hayoti va uning barcha boshqa sohalariga katta ta’sir ko’rsatishga qodir bo’lgan ijtimoiy hodisadir. Bundan tashqari, alohida olingan kishilarning ham, jamiyat ijtimoiy-siyosiy birlashmalarining ham xulq- atvori va faoliyatlarining xarakteri ko’p jihatdan siyosiy ongning shakllanish va rivojlanish darajasiga bog’liqdir. Shuning uchun ham ijtimoiy jarayonlarni siyosiy boshqarish amaliyotida, ham jamiyatning, ham uni tashkil etuvchi individlar, ijtimoiy guruhlar, qatlamlarning siyosiy ongi holatini hisobga olish o’ta muhimdir. Bu o’rinda hokimiyatlar, siyosiy partiyalar ijtimoiy-siyosiy muvozanatni saqlab turishga imkon beradigan, davlatning ijtimoiy taraqqiyoti ehtiyojlarini to’la ifoda etadigan siyosiy ongni shakllantirish va rivojlantirishga intilishlari zarur. Siyosiy ong ko’pincha siyosiy hokimiyat to’g’risidagi tasavvurlar yigindisidan iborat bo’ladi, ongsiz, tasavvurlarsiz kishilik jamiyati bo’lmaganidek, siyosiy ongsiz, tasavvurlarsiz hech qanday siyosiy sohaning bo’lishi ham mumkin emas. Siyosiy ong — bu guruhiy xarakterga ega bo’lgan ongdir. Har bir kishi ma’lum ijtimoiy guruh, tabaqaning a’zosi, birorta millatning vakili, biror davlatning fuqarosi hisoblanadi. 27 Mana shu mansublik kishilar siyosiy ongining mazmunini belgilaydi . Boshqacha qilib aytganda, siyosiy ong kishilar tomonidan o’zlarining biron-bir guruhga mansub ekanliklarini anglash asosida shakllanadi. Guruhga mansublik esa o’z navbatida kiishlarda muayyan siyosiy pozisiyaga egalik hissini tug’diradi. Siyosiy ong nafaqat guruhiy, balki individual xarakterga ham egadir. U aniq tarixiy shart-sharoitning, muayyan omillar ta’sirida ham bo’ladi. Siyosiy ong — muayyan ijtimoiy guruhlar, qatlamlarning siyosiy institutlarda ishtiroki, unga munosabatini o’zaro manfaatlar uyg’unligi darajasida aks ettiruvchi va uni ta’minlab beruvchi omil hamdir. Siyosiy ongning shakllanishi va rivojlanishiga quyidagi manbalar asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|