1-mavzu: yosh fiziologiyasi va gigiyena fanining predmeti, tarixi hamda bolalar o‘sishi va rivojlanishining umumiy qonuniyatlari reja

V.M. Bonch Bruyevich, I.A. Semashko, V.I. Molchanov, P.N. Speranskiylar bolalar va o‘smirlar gigiyenasi sohasiga katta hissa qo‘shganlar. 1918-yilda Toshkentda Turkiston dorilfununining tashkil topishi O‘zbekistonda fiziologiya va gigiyena fanlarining rivojlanishiga asos bo‘ldi.
Fiziologiyaga oid dastlabki ilmiy tadqiqot izlanishlar Turkiston dorilfununining professorlari Ye.U. Polyakov va I.P. Mixaylovskiylar tomonidan olib borilgan. Keyinchalik, professorlar A.S. Shatalina, N.V. Danilov va A.I. Izraillar olib borgan ilmiy tadqiqot ishlari bilan fiziologiya fanining rivojiga katta hissa qo‘shganlar. Ularning rahbarligida bir qancha mahalliy xalq ilm vakillari nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalarini yoqladilar.
O‘zbekiston fanlar akademiyasi akademigi A.Yu. Yunusov, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arboblari, professor A.S. Sodiqov va professor A.X. Xoshimovlar shular jumlasidandir.
A.Yu. Yunusovning (1910-1971) O‘zbekistonda fiziologiya fanining rivojlanishidagi roli nihoyatda katta. U yuqori haroratni organizm ning qon, tuz suv almashinuvi, energiya almashinuvi, hazm funksiyalariga ta ’siri haqida bir necha ilmiy asarlar yaratdi. «Odam fiziologiyasi» darsligi, fiziologik lug‘atni yaratdi. A.Yu.Yunusov rahbarligida juda ko‘p fiziolog olimlar yetishib chiqdilar.
Professorlar Z.T.Tursunov, M.G.Mirzakarimova, X.Sh. Hayriddinov, K.R Rahimov, Ye. M . Mahmudov, U . Z. Qodirov , D.J.Sharipova, R.A.Ahmedovlar shular jumlasidandir. O'zbekistonda gigiyena sohasida ham ko'plab ilmiy tadqiqot ishlari olib borilgan. O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan fan arbobi, professor A.Z. Zohidov, professor U.R. Ubaydullayev, T.M .Tohirov o'zlarining serqirra faoliyatlari bilan O'zbekistonda gigiyena fanining rivojiga ulkan ulush qo'shganlar. O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan tabib, gigiyenist olim U .R . Ubaydullayev odam organizmiga tashqi muhitning ta ’sirini nazariy va am aliy jihatdan o‘rgandi. Jum ladan, paxta dalalariga sepiladigan pestitsidlarning odam organizm iga zararli ta’sirini o‘rganib, uning ta ’sirida kasallangan bem orlarni davolash usullarini ishlab chiqdi. Gigiyena sohasida ko'pgina ilmiy tadqiqotlarni olib borgan gigiyenist olimlardan biri T.M. Tohirovdir. U atrof-m uhit havosini kimyoviy va biologik ifloslanishi, ularni biologik baholash usullari ustida ilmiy izlanishlar olib borgan. Bolalar va o'sm irlar gigiyenasi sohasida ko'pgina ilmiy tadqiqot ishlarini olib borgan olim lardan S. Solixo‘jayev, G‘. N uriddinova va M. Ismoilovlardir. Yirik gigiyenist olim S. Solixo‘jayev oliy o'quv yurti talabalari uchun bir necha darsliklar va o'quv qo'llanm alar yaratdi. G‘.Nuriddinova issiq iqlim sharoitida mehnat qilishning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rgangan.
M. Ismoilov bolalar va o'sm irlar gigiyenasi sohasida juda ko‘p ilmiy izlanishlar olib borgan. «O‘quvchilar gigiyenasi» nomli kitob va bir qator risolalar muallifidir. Hozirgi vaqtda yosh fiziologiyasi va gigiyensi oldida turgan vazifalar murakkablashib bormoqda. Davlat tibbiyot va pedagogika oliy o‘quv yurtlari, ilmiy tadqiqot institutlarining malakali va nufuzli mutaxassislari, maxsus kafedralari tomonidan o‘rganilib, yosh fiziologiyasi va gigiyenaga tegishli m e’yorlar, amaliy ko‘rsatm alar, tavsiyanom alar ishlab chiqilib, hayotga tadbiq etilmoqda.