1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Dastlabki va yakunlovchi zvenolar
ni belgilashda harflar tagiga 
belgisi 
qo‘yiladi. Masalan: A
∆
; B
∆
; C
∆
; D
∆
; 
O‘lcham zanjirini qolganlari 
tashkil etuvchi zvenolar
deyiladi. Bular 
dastlabki yoki yakunlovchi zveno kattaligiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Kattalashtiruvchi zveno
shunday zvenoki, kattalashishi bilan dastlabki yoki 
yakunlovchi zveno ham kattalashadi. Belgilashda bu zvenolar belgi harflari ustiga 
o‘ng tomonga ko‘rsatilgan strelka (o‘q) ko‘rinishida qo‘yiladi: ; ; ; 
Kichiklashtiruvchi zveno
shunday zvenoki, u kichiklashishi bilan dastlabki 
yoki yakunlovchi zveno kichiklashadi. Bu ham strelka bilan belgilanadi, lekin chap 
tomonga qaratilib: , , ; (14.4-rasm) qo‘yiladi. 

---

(
5
.
3
)
352 
 
14.4-rasm.
 
Kattalashtiruvchi va kichiklashtiruvchi zvenolarni belgilash
. 
Yakunlovchi zvenolarni xatoliklarini (unga qo‘yilgan quyimlardan chetga 
chiqish miqdorlarini) yutuvchi zvenolarni 
kompensatsiyalovchi zvenolar
deyiladi. Shu zvenolar hisobiga texnologik jarayon xatoliklari to‘g‘rilanadi. 
Kompensatsiyalovchi zvenolar harf va raqamlar bilan belgilanib, to‘rtburchak 
ramkaga olinadi: 
14.5-rasm. Kompensatsiyalovchi zveno, halqa qalinligi 
o
‘
lchamida ko
‘
rsatilgan. 
14.5-rasmda ko‘rsatilgan misolda, yakunlovchi zveno o‘lchami A
∆ 
agar 
texnologik jarayon davrida chizmadagi quyimdan chetga chiqib ketsa, bu xatolik 
halqa qalinligi hisobiga to‘g‘irlanadi (qalinlashtiriladi yoki yupqalashtiriladi). 
Bir qancha o‘lcham zanjirlariga qarashli 
zveno umumiy 
zveno deb ataladi. 

---

(
5
.
3
)
353 
Bir yoki bir necha parallel tekislikda yotgan o‘lchamlar zanjiri