1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

lchamlarni hisoblash 
 
O‘lchamlar zanjiri usuli aniqlik masalasida ko‘pchilik texnologik va 
konstruktorlik masalalarini hal qilishda juda qo‘l keladi.
O‘lcham zanjiri zvenosi deb detallarni nisbiy masofalarini (yoki nisbiy 
detallar yuzalarini burilishini) yoki ular o‘qlarini aylanma detallar uchun 
aniqlovchi o‘lchamga aytiladi. 

---

(
5
.
3
)
350 
14.1-rasmda o‘lcham zanjirlarining bir qancha zvenolari ko‘rsatilgan, bunda, 
detal yuzalari orasidagi masofani yoki ularni o‘qlari orasidagi masofani 
ko‘rsatiladi. 14.2-rasmda esa detal yuzalari va ular o‘qlarini burilishi ko‘rsatilgan. 
14.1-rasm. Detal yuzalari orasidagi masofani va ularni o‘qlari orasidagi masofani 
ko‘rsatuvchi o‘lcham zanjirlariga misollar. 
14.2-rasm. Detal yuzalarini nisbiy burulishini masofalarini ko‘rsatuvchi 
o‘lcham zanjirlari zvenolariga misollar. 
Perpendikulyarlikdan chetga chiqishni, parallellikdan chetga chiqish bilan 
birga hisobga olinadi. Baza deb qabul qilingan yuzaga punktir chiziq o‘tkaziladi. 
So‘ngra shu yuzaga perpendikulyar bo‘lishi lozim yuza bilan strelka orqali 
14.3-rasmda ko‘rsatilgandek bog‘lanadi. 

---

(
5
.
3
)
351 
14.3-rasm.
 
Detalni bir yuzasini uni boshqa yuzasiga nisbatan perpendikulyarlikdan chetga 
chiqishini shartli ko‘rsatish. 
O‘lchamlar zanjirining dastlabki 
birinchi to
‘
ng
‘
ich zveno
si deb, o‘lcham 
zanjirini zvenosini boshlanadigan (detaliga) zvenosiga aytiladi. Shu zveno 
yordamida qo‘yilgan masala hal qilinadi. 
O‘lchamlar zanjirining yakunlovchi-tugatuvchi zvenosi zanjirga oxirida 
qo‘shiladi; u detal yuzalarini yoki o‘qlarini birlashtiradi.