1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

13.1. Metallarni elektroximik ishlash. 
Umumiy ma’lumotlar 
 
Materiallarni elektroximik ishlash zanjir orqali elektr toki o‘tishda hosil 
bo‘ladigan kimyoviy jarayonlarga asoslangan. Zanjir- bu tok o‘tkazuvchilar- 
elektrodlar va ular orasidagi suyuqlik- elektrolitdir. Bunday zanjirning prinsipial 
sxemasi 13.1-rasmda berilgan. 
13.1-rasm. Elektrolitik yacheykaning va elektroliz jarayonining prinsipial sxemasi. 
 
a-elektroliz davridagi suvning dissotsialanishi;b-suvning metal anodi bilan 
elektrolizi; c-xlorli natriyning suvdagi eritmasini elektroliz sxemasi; 1-vanna; 2-
elektrolit; 3-katod; 4-anod. 
Quyida elektroximiyaviy ishlash usullarini klassifikatsiyasi berilgan. 
Elektroximiyaviy ishlash natijasida ishlanayotgan zagotovkadan ma’lum 
miqdorda metal olib tashlanadi. Bu usulni mehnat unumi 50000 mm
3
/min, 
ishlangan yuza sifati - R
a
=0,63÷0,16 mkm. 

---

(
5
.
3
)
305 
Bu yerda zagotovka-anod. Uning yuzalari katod orasidagi masofaga qarab 
har xil zichlikdagi tokni oladi va anod profilida erib yeyiladi. Zagotovkada katod 
profilidagi salbiy o‘yiq hosil bo‘ladi. 
Yuza 
sifati 
zagotovka 
materiali 
sturukturasiga 
bog‘liq; 
donalari 
maydalashishi bilan yuza sifati oshadi. 
Po‘latlar 50, 40X o‘tga bardosh nikel asosidagi po‘latlarni ishlashda 
elektrolit sifatida ko‘proq xlorli natriy (osh tuzining) eritmasi ishlatiladi. 
Metallokeramik qotishmalarni (VK6, T15K6) ishlashda, bu eritmaga natriy ishqori 
qo‘shiladi. Nikel qotishmalarini va titanni elektroximiyaviy ishlashda sulfat 
kislotasining suvdagi eritmasi, elektrolit sifatida ishlatiladi. 
13.2. Elektroximik jilolash 
(elektroximicheskoy polirovaniye) 
 
Jarayon elektrolit to‘ldirilgan vannada olib boriladi. Elektrolit zagotovka 
materialiga qarab tanlanadi. Zagotovka anodga ulanadi, katodga qo‘rg‘oshin, mis 
va po‘lat plastinkalari o‘rnatiladi (bulardan bittasi ulanadi).