1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

5.2-rasm. Oldingi markaz urishini detal aniqligiga ta’siri. 
Markaziy chiziq ishlash davrida konusni chizadi (cho‘qqisi orqa markazda). 
Konusni asosi - bu oldingi markaz urishi; konus o‘qi stanok shpindeli o‘qining 
aylanishi.
Stanokda yo‘nish natijasida markaziy chiziq (detal markaziy teshiklarini 
birlashtiruvchi) ko‘ndalang kesim markazidan “L” masofaga suriladi. Kesim A-A 
da bu ko‘rinib turibdi. Lekin, kesim A-A da aylana hosil bo‘ladi. Ishlab bo‘lingach, 
silindr shaklidagi detal hosil bo‘ladi, uning o‘qi markaziy teshiklar to‘g‘ri 
chizig‘idan burchak α ga og‘gan bo‘ladi. Bu holda
 
(4.2) 
Bu yerda, 
L
- detal uzunligi, 
E
- oldingi markaz ekssentristetligi. 
Agar zagotovka ikki o‘rnatishda ishlansa, ya’ni bir yo‘nib bo‘lib, keyin 
stanokdan bo‘shatib zagotovka ag‘darilib (oldingi qismi orqaga, orqa-oldiga 
qo‘yilib-qisilib) yana ishlansa, hosil bo‘lgan detal xatosi - ikki o‘qli bo‘ladi (4.2-
rasm, b).
 
Vertikal parmalovchi stanok konusi teshigini shpindelini aylanish o‘qiga 
nisbatan urishi parmalangan teshik diametrini kattalashishiga olib keladi.
 
Stanoklarning yeyilishi ishlanayotgan detallarning sistematik xatoliklarini 
ko‘paytiradi. Stanok ishchi yuzalari notekis yeyiladi. Bu stanokdagi ba’zi 

---

76 
qismlarning bir-biriga nisbatan joylashish holatini o‘zgartiradi. Natijada, 
ishlanayotgan detallarda qo‘shimcha xatolik paydo bo‘ladi.
 
Stanok 
aniqligini 
pasaytiruvchi 
eng 
asosiy 
sabab, 
stanok 
yo‘naltiruvchilarining 
yeyilishidir. 
Stanokning 
oldingi 
va 
orqa 
yo‘naltiruvchilarining notekis yeyilishi- (4.3-rasm) stanok supportini og‘ishga 
olib keladi. Shu bilan birga keskich cho‘qqisini gorizontal tekislikda ma’lum 
darajada suradi - “y”. Bu o‘z navbatida ishlanayotgan yuza diametrini 
kattalashtiradi.