1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.11-rasm. Tokarlik stanogining (markazlarda ishlaganda) oldingi babkasi o
‘
qini 
stanok qizishi natijasida gorizontal siljishi. 
 
4.6. Asbobning (keskichning) harorat deformatsiyasi. 
 
Qirqish haroratini bir qismi keskichga o‘tadi. Natijada uning o‘lchamlari 
o‘zgaradi. O‘lchamli asboblar (parma, zenker, protyajka, metchik, plashka va h.k) 
bilan ishlaganda to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlangan yuza o‘lchamiga ta’sir qiladi. Masalan 
parma, protyajka o‘lchamlari kattalashadi yoki plashka uchun kichiklashadi. 
Tokarlik stanogida ishlaganda xatolik keskichning harorat ta’sirida uzayishidan 
kelib chiqadi. Masalan, legirlangan po‘latni (σ
b
=110kg/mm
2
) qattiq qotishma 
T15K6 (kesimi 20x30 mm
2
) bilan qirqilganda, keskich uzunligini harorat ta’sirida 
uzayishi T=20-24 min o‘tgach to‘xtaydi (4.12-rasm). 

---

86 
4.12-rasm. Keskichning harorat deformatsiyasiga (uzayishi ∆L
K
) qirqish 
vaqti va qirqish rejimining ta’siri. 
 
Keskichni uzayishiga uning keskich mahkamlagichdan chiqib turgan qismini 
uzunligi ham ta’sir etadi:chiqib turgan qismi 40 mm dan 20 mm ga qisqarsa, 
uzayish 28 mkm dan 18 mkm gacha kamayar ekan.
Keskich qizishi va uzayishi ishlanayotgan material qattiqligiga to‘g‘ri 
proportsional. 
Keskich uzayishi quyidagi ifoda bo‘yicha aniqlanadi; 
(4.11) 
bu yerda;
- keskich uzayishi, mkm
C
-doimiy koeffitsiyent. 
(
V
=100 – 200 m/min, 
t
≤ 1.0mm. 
S
≤0.2mm/ayl, 
C
=4.5) 
- keskichni chiqib turgan qismi uzunligi, mm.
F
- keskich ko‘ndalang kesimi yuzasi, mm
2
.