1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Ishni bajarish tartibi 
Azot-vodorod aralashmasi. Havo to‘yingan suv bug‘lari qizib turgan trubka orqali o‘tkazish 
natijasida hosil qilinadi. Trubka temir qirindisi bilan to‘ldirilgan. 

---

177 
 
Suv bug‘lari va kislorod Fe
3
O
4
bilan vodorod hosil qilinadi. Chiqib ketayotgan gaz gazlar 
aralashmasida azot vodorodning nisbati 1:3 bo‘lishi uchun havo suv bug‘lari bilan 80-85 
0
С da 
to‘yintiriladi. Buning uchun gazometr 1 orqali havo yuvgich 2 dan o‘tkaziladi. Yuvgich suvli 
hammomga 3 o‘rnatilgan. Suv bug‘lari kondentsiatsiyalanmasligi uchun ulovchi trubka bilan bevosita 
tutashtirilgan. Bu trubka elektropech yoki gaz gorelkalari bilan 750-800 
0
С gacha qizdiriladi. 
Gazometrga asta sekin 0,5 l suv solinadi. Uning yuqori qismida qalam bilan belgi qo‘yiladi. 
Trubkadan 8 azot-vodorod aralashmasini o‘tkazish orqali ammiak olinadi. Trubka katalizator bilan 
to‘ldirilgan. Katalizator asbes, bilan birga joylashtirilgan, ya‗ni qizdirilayotgan qismi u bilan 
to‘ldirilgan bo‘lsin. Optimal harorat 450-480 
0
С termoparaga qarab turib haroratni rostlab turish kerak. 
Temir katalizatori temir uch oksididan tayyorlanadi. Temir oksidi kaliy nitrati alyuminiy va bariy 
eritmasi bilan bo‘ktiriladi. Temir oksidining yuz qismiga ko‘rsatilgan birikmalardan bir qism olinadi. 
So‘ng temir aralashmasi quritiladi va kuydiriladi (700-800 
0
С). Nitratlar parchalanib ferritlar hosil 
bo‘ladi. Masalan. Ba(FeO
2
)
2
olingan kukundan 20-30 g trubkaga joylashtirib 500-600 0S vodorod bilan 
qaytariladi. Katalizator sifatida oddiy kukunsimon temirni ham olish mumkin. Lekin uning aktivligi 
yuqoridagi usulda tayyorlangan katalizatordan bir necha marta kuchsiz. Ammiakni yuttirish uchun 
qabul qilgich ishlatiladi. U suv bilan to‘ldirilgan bo‘lib 2-3 tomchi metiloranj solingan eritmani 1-2 
tomchi sirka kislota solib nordonlashtirish kerak. 
Ishni bajarishdan oldin qurilmaning germitekligi tekshiriladi. So‘ng elektro pechni 5 750-
800
0
С gacha qizdiramiz va 1-2 pufakcha 1 s qilib havo jo‘natamiz. Bu vaqtda suv hammomidagi suv 
qaynash haroratigacha qiziydi. Azot-vodorod aralashmasi 10 minut qo‘yiladi. (havoni chiqarib yuborish 
uchun). Bundan keyin katalizatorli pech yoqiladi. 450-480
0
С gacha qizigandan so‘ng suv sathi 
o‘lchanadi va ulagich ulanadi. Ko‘rsatilgan haroratda 2 l havo qo‘yiladi. Buni gazometrda ko‘tarilgan 
suvning miqdori bilan o‘lchanadi. Indikatorda sariq rangining paydo bo‘lishi ammiak hosil bo‘lganini
bildiradi. Qabul qilgichni uzib pechni o‘chiramiz. Azot-vodorod aralashmasini uzatishni davom 
ettiramiz. Buni 150-200
0
С gacha davom ettiramiz. Katalizatorni oksidlanishini oldini olish uchun 
qurilma to‘liq sovigandan so‘ng buziladi. Katalizatorni kerakli haroratgacha sovitgandan so‘ng ikkinchi 
pech o‘chiriladi. Ammiak eritmasi qabul qilgichdan 100 ml kolbaga quyiladi. Ustiga 2-3 tomchi 
metiloranj solinib 0,01 n xlorid kislota bilan indikatorni rangi o‘zgarguncha titrlanadi. 

---