1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

197 
 
Har bir absorbtsiya kollonasidagi eritmaning rangi yuqolguncha ketgan vaqt aniqlanadi. 
Tajribalar ma‗lum harorat va havoning hajmiy tezligiga kat‗iy rioya qilingan holda bajariladi. Yod 
ishtirokida quyidagi reaktsiya boradi: 
 
SO
2
+ 2Н
2
O + J
2
= Н
2
SO
4
+ 2HJ (а) 
Tajriba natijasida hisoblab topilgan oltingugurt yongan turli haroratlarning vaqtga 
bog‘likligining kinetik egri chiziklari grafik ko‘rinishda ifodalanadi. 
f
П
G
S



0016
,
0
Gs - yongan oltingugurtning miqdori, g. 
0,0016-(a) reaktsiyasidagi 1ml 0,1n yodga mos keladigan yongan oltingugurtning miqdori, g. 
f- yod eritmasining faktori
. 
NAZORAT SAVOLLARI 
1. Sanoatda sulfad kislotasi olish uchun qanday xom-ashyolardan foydalaniladi?
2. Oltingugurtli rudalarning serovodorodning, oltingugurtning yonish reaktsiyalari? 
3. SO
2
ni SO
3
ga oksidlashning sanoat usullari? 
SO
2
ni SO
3
ga laboratoriya qurilmasida oksidlash? 
SO
2
ning yod bilan reaktsiyasi? 
Oltingugurt rudalarining yonish tezligi qanday aniqlanadi?
 
ADABIYOTLAR 
1. Muxlenov I. P. Praktikum po obhey ximicheskiy texnologii. M. Vo‘sh. shkola.1973. 
2. Amelin A.G. Proizvodstvo sernoy kisloto‘.M.L. ximiya.1967. 
3. Pozin M.T. Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po texnologii neoorganicheskix 
vehestv. L.:.Ximiya .1980. 
 
 
―Kimyoviy texnologiyaning maxsus boblari‖ fanidan 
1.5.Tajriba mashg‗uloti olib borish texnologiyasi. 
8-Mavzu: SIRKA KISLOTASINING ETERIFIKATSIYASI 
Talabar soni 
Vaqti: 2 soat 
Mashg‗ulot shakli 
Individual topshiriqlarni bajarishga asoslangan mashg‗ulot 
Laborotoriya ishining maqsadi 
1.
Eterifikatsiya jarayoniga ta‗sir qiluvchi omillar o‘rganish. 
2.
Reagentlar nisbati. 
3. Katalizatorlar miqdori va suvni tortib oluvchi komponentlarni butil atsetat 
hosil bo‘lishiga ta‗sirini o‘rganish. 
Mashg‗ulotning maqsadi: 
Mavzu bо‗yicha bilimlarni chuqur о‗zlashtirishni ta‘minlash. 
Pedagogik vazifalar 
О‗quv faoliyati natijalari. 
-
mavzu bо‗yicha bilimlari ongli 
ravishda 
о‗zlashtirishning 
motivatsiyasini yaratadi: 
-
mavzu 
bо‗yicha 
bilimlarni 
mustahkamlab va chuqurlashtiradi: 
-
о‗z nuqtai nazarini bayon qilish 
hamda shakllantirish jarayonini 
tashkil etish. 
-
Guruhlaarda ishlash kо‗nikmasini 
hosil qiladi va rivojlantiradi. 
- Sirka kislotasi efirlari aviatsiya va avtomobil ishlab 
chiqarish sohasida ishlatiladigan yuqori sifatli himoya plyonkalari 
hosil qiluvchi nitrotsellyuloza va boshqa laklar uchun yaxshi 
erituvchi sifatida keng ko‘lamda ishlatilishi o‘rganiladi. 
-Butil spirtining sirka kislotasi bilan reaktsiyasi qaytar 
jarayonlar qatoriga kiradi. 
-Eterifikatsiya 
asta 
sekin 
boradigan 
jarayondir.
Eterifikatsiya jarayonida qo‘llaniladigan kontsentrlangan sulfat 
kislotasi, o‘zining katalitik ta‗siridan tashqari, suvni bog‘lovchi 
agent rolini ham bajarishi o‘rganiladi. 

---