1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Ishni bajarish tartibi 
Oson eruvchan bor-qo‘rg‘oshinli shishani quydagi tarkiblarda tayyorlash tavsiya etiladi. 
Tarkibi (%) 
Erish 
harorati (
0
С) 
Pb 
B
2
O
3
 
SiO
2
 
84,5 
11,0 
4,5 
484 
86,0 
10,6 
3,4 
486 
87,5 
11,4 
1,1 
488 
75,0 
15,0 
10 
540 
Eng ko‘p qo‘llaniladigan oson eruvchan bor-qo‘rg‘oshinli yoki qo‘rg‘oshin-silikatli 
shishalarning tarkibini keltirish mumkin. 

---

204 
 
Tarkibi (%) 
Erish harorati 
(
0
С) 
PbO 
B
2
O
3
 
SiO
2 
92,7 
7,3 
- 
565 
86,6 
13,4 
- 
497 
93,7 
6,3 
- 
560 
61,4 
38,6 
- 
768 
70,4 
- 
29,6 
732 
88,1 
- 
11,9 
723 
91,8 
- 
8,2 
714 
Shisha pishirish yaxshi o‘tishi uchun. Tanlangan shisha shixtasining harorati pechning 
haroratidan 50-100 0S past bo‘lishi kerak. 30-35 g shixtaga hisob qilinadi. Dastlab oksidlar 
yaxshilab xovonchada maydalanib 0,1 mm li elakdan o‘tkaziladi. Oksidlar texnik tarozida 0,01 g 
aniqlikkacha tortib olinib, qog‘oz ustida yoki xovonchada aralashtiriladi. So‘ng 8-10 g tortib olib 
tigelga joylab qizib turgan pechga o‘rnatamiz. Olingan shisha massasining tarkibi bir xil bo‘lishi 
kerak. Buning uchun erigan massani 10-15 minut ushlanadi. Shishani massasini sim bilan 
aralashtirib tursak shishaning bir xilligi va pishishi tezlashadi. Lekin bu maqsada platina sim emas 
temir sim ishlatilsa, shisha tarkibi temir oksidlari bilan ifloslanadi. Shisha pishgandan so‘ng tigelni 
chiqarib olib, shishani toza temir, nikel yoki keramik plitkaning ustiga to‘kamiz. 
5-8 g oson suyuqlanuvchan shishani shisha idishlarda gaz gorelkasida amalga oshirish 
mumkin. 3-4 g shishani spirt lampasida ham amalga oshirish mumkin. Gaz gorelkasida shisha 
pishirish 5 minut davom etadi. Qizdirishni shisha massasi to‘liq eriguncha olib borish kerak. So‘ng 
uni tezda keramik plitkaga yoki toza temir listga to‘kish kerak.
Agar shisha pishirishda oddiy probirkalar ishlatilsa ular uzun bo‘lganligi uchun, to‘kilishga 
ulgurmay qotib qoladi. Shuning uchun qisqa 4-5 sm li probirkalar olish kerak. Agar shishani gaz 
gorelkasida olib borsak chinni tigellardan ham foydalanish mumkin. 
PbO ni pishirish uchun surik, qo‘rg‘oshin karbonat yoki nitratini 500
0
C da 15-20 min 
davomida kuydirish kerak. Potash va soda quritilib 500-600
0
C da kuydiriladi. Bularni 
mahkamlanadigan idishlarda saqlash saqlash zarur. Shisha pishirishda bor oksidining o‘rniga borat 
kislotasini ishlatish mumkin. Uni qizdirish vaqtida ko‘piklashishi, shisha pishirishni 
yomonlashtiradi. Shuning uchun shisha pishirishdan oldin borat kislotasini bor oksidiga o‘tkazib 
olish kerak. Buning uchun borat kislotasi bor oksidiga o‘tkaziladi. Buning uchun borat kislotasi 
kichik-kichik portsiyalarda (2-10 g) platina yoki chinni idishda 650
0
C da kuydiriladi. Kuydirilgan 
bor oksidi yaxshi yopiladigan idishda saqlash kerak. Shisha tarkibiga solinadigan bor oksidi chinni 
hovonchada maydalanadi. Bor oksidi sochilishi mumkin. shuning uchun tigel og‘zi yopiladi. 
Shishani pishirish uchun eng yaxshi tigel bu korundlidir. U shishani ifloslantirmaydi va 
issiqlika chidamli. Shisha pishirishni chinni tigellarda Ham olib borish mumkin, lekin tigellar darz 
ketishi ham mumkin. Agar tigel yorilsa yoki ag‘anasa tezda pechni o‘chirib, pechkani tezda sovitish 
uchun pechning qapqog‘ini olish kerak va tigelni olish kerak. Erigan shisha pechda oqib tushsa 
pechni va spiralni tezda ishdan chiqarishi mumkin. shisha pechga yopishmasligi uchun tigelni, 
g‘ishtdan yasalgan podstavkaga qo‘yish kerak.