1. Tema: Kirisiw. Pán haqqında uliwma túsinik. Pánniń maqseti hám waziypaları. Reje

KERI TÁSIRLERI
Uzaq múddet dawamında kup mikdorda askorbin kislotasın tutınıw etiw as qazan astı bezinde insulin islep chikarish procesine unamsız tásir kursatadi. Usınıń sebepinen kup mikdorda hám uzaq múddet dawamında tutınıw etilgende kondagi kand mikdori qadaǵalaw etiledi: Askorbin kislotası usınıs etilaetgan waqtda onıń búyrek ústi bózi jumısın jedellashtirishini hám málim sharayatlarda uglevodlar almasinuvi procesin izdan shıǵarıwǵa sebep buduvchi kortikosteroidlarni Haddan zıyat júzege keliwin inabatqa alıw zárúr. Askorbin kislotasın tutınıw etiw nátiyjesinde júzege keliwshi nojuya jaǵdaylardan taǵı biri bul tromboflebit bolıp tabıladı, sonıń menen birge, tromblarni júzege keltiretuǵın boshka kesellikler de usılar gápinen bolıp tabıladı.

JÚREK-QAN TAMIRI SISTEMASI KESELLIKLERI
Júrek organizmde kán háreketin ámelge asırıwshı tártipke soluvchi a'zo bolıp tabıladı. Konda turmıs ushın zárúr bulgan, barlıq aǵzalardı kuvvatlantiruvchi olar atqaratuǵın nazifalarni qadaǵalaw etiwshi organizmdi tuyintiruvchi elementlar, gormonlar hám kislorod bar. Qanttıń normativ aylanıwı tuoqimalardagi element almasinuviga unamsız tásir kursatuvchi elementti júk etiw ushın júdá zárúr. Sol sebepli júrek iskerliginiń Aynıwı basqa aǵzalar tárepinen ámelge asırilatuǵın wazıypalardı qáwip astına kuyadi. Sonı biliw zárúrki, júrek átirapındaǵı awiriwlarniń sebebi mudamı da gorak tamırlarındaǵı keselliklerge boglik bulmaydi. Bul awiriwlarniń kelip chikishi júrekten sırtdaǵı unamsız uzgarishlar okibati bulishi da múmkin Ekenin aytıw kerek, tamırlardıń birpara jayında torayish júzege kelip, júrekke uz waqtida kán jetip kelmeydi hám nátiyjede awiriwlar payda boladı (stenokardiya). Kup xolatlarda júrekte bosuvchi, sikuvchi, kem jaǵdaylarda kizituvchi awiriw hám sanchik boladı. Bul awiriwlar shep tárepke (kúl, gúrekke, nyakka) beriwi múmkin. Usınıń menen birge, dem qısıw, tamır urıwınıń tezleniwi hám soǵan uxshash qolaysızlıqlar júzege keledi. Stenokardiya awiriwlari kiska múddet dawam etedi. bul awiriwlarniń dawam etiw waqti 10 -15 minutadan aspaydı. Awiriwlar ádetde nitroglitserin kabul kilinganidan sung tuxtaydi. Birok stenokardiya sonısı menen qáwipligi, qápelimde jaǵdayda awiriwlarniń dawam etiw waqti soziliwi múmkin bul bolsa júrek bulshıq etleriniń infarktiga alıp keledi. Júrek átirapındaǵı awiriwlar boshka júrek kesellikleri okibatida xam júzege keledi, mısalı, perikaradigma (rak katlaminiń tımawı), miokarditlerde (virus hám bakteriyalar okibatida júzege keletuǵın júrek kán tamırınıń tımawı) hám basqalar. Bul jaǵdaylarda awiriwlar ısıtpa kutarilishi menen birge júzege keledi hám ádetde bul awiriwlar turaqlı túrde payda bulmaydi, olar fizikalıq zurikishga boglik bulmaydi. nitroglitserin kabul etiw nátiyjesinde de awiriwlar toqtamaydi. Júrekten tısqarı awiriwlar kupincha kokrak kafasi, umurtka osteoxondrozi, qızılόńesh kesellikleri, asqazan jarasi, gastrit hám hátteki xolecictit siyaqli kesellikleri menen baylanisli boladi. Asqazan menen baylanisli jaǵdaylarda bul awiriwlar as sińiriw nátiyjesinde kelip shıǵıwi múmkin.