1. Tema: Kirisiw. Pán haqqında uliwma túsinik. Pánniń maqseti hám waziypaları. Reje

2.Tema: Shipovnik όsimliginiń bioekelogiyaliq qásiyetleri.
Reje:
1.Shipovnik όsimliginiń geografiyaliq tarqaliwi.
2.Ósimlik túrleriniń bio hár-turliliktegi orni.

Shipovnik – Rosa (cynosbatum) XI DF siga qaray mahsulot askorbin kislotanı muǵdarı boyınsha standart talabın qandira alatuǵın shipovniktiń tómendegi túrlerinen tayarlanadı :

Begger shipovnigi — Rosa beggeriana Schrenk.
Burushqoq shipovnigi — Rosa rugosa Thunb.
Dauriya shipovnigi — Rosa davurica Pall.
İtburun shipovnigi — Rosa canina L.
Fedchenko shipovnigi — Rosa fedtschenkoana Regel.


Qoqan shipovnigi — Rosa kokanica (Regel.) Regel. ex Juz. hám b. q. lar
Ranoguldoshlar — Rosaceae. Shipovnik túrleri boyı 2 m ga etetuǵın tikenli puta. Putası mayısqaq bolıp, jıltır gúńgirt-qızıl yamasa qızıl -bawırrang tusli qabıqloq hámda tikenler menen oralǵan. Bargi toq párli, paqalda bandi menen izbe-iz órnashgan. Bargchasi (5-7) máyeksimon formalı hám arrasimon qırlı. Gulleri iri, jalǵız yamasa 2-3 ten shaqlarǵa órnashgan. Guli qızıl, aqshıl qızǵılt reń, sarı yamasa aq reńli, xoshbuy h'idli. Gúl aldı japıraqları lantsetsimon. Kishkene kese bargi hám tojbargi 5 ten, ákelik hám analıqlar kóp sanlı. Mıywesi - gúl ornınan h'osil bolatuǵın shireli jalǵan mıywe. İchida analıqlarınan h'osil bolǵan bir neshe h'aqiqiy mıywe - ǵozashalar bar. Ǵozasha ótkir ushlı, sertuk bolıp, múyeshsimon formaǵa iye. May ayınan baslap, iyulgacha gúlleydi, mıywesi avgust -sentyabrde pishadi.
Shipovnik túrleri ormanlarda, salma boyida, putalar arasında, tawlardıń qurǵaqlay taslaq qaptal baǵirlarida hám basqa erlerde ósedi.
Shipovniktiń ayırım túrleri bir-birinen mevasiniń, putaq qabıqloǵidagi tikendiń reńi, forması, úlken-kishiligi hámda putaqtaǵı tikenler sanı hám jaylasıwına qaray parıq etedi.
May shipovnigi boyı 1-1,5 m ga etetuǵın puta. Shaqları jıltır, gúńgirt-qızıl reńli qabıqloq menen oralǵan. Shaqlarındaǵı tikenleri japıraq bandiniń tiykar bóleginde jup-jup bolıp jaylasqan. Bunnan tısqarı, tuwrı yamasa bir az qayırılǵan tikenler shaqlardıń tómengi bóleginde júdá kóp boladı. Bargchalariniń tómengi tárepinde jabıwǵan túkler boladı. Bul ósimlik Moldova, Ukraina, Belorus, Boltiq boyı, Rossiyanıń Evropa bóleginiń orman hám orman -shól zonasında, óarbiy hám Arqa Sibirda, Qaǵazistonda ushraydı.Tikenli kiyizak boyı onsha bálent bolmaǵan puta bolıp, shaqları gúńgirt reńli qabıqloq hámda jińishke, tuwrı, turpayı túkler (tikensheler) menen oralǵan. Barginiń tiykar bóleginde 2 jińishke tikeni bolıp, bargchasi tuksiz boladı. Bul ósimlik Sibirniń iyne bargli ormanlarında, Uzaq Shıǵısda, Tyan-Shan ormanlarında hámda Belorus, Boltiq boyı, Rossiya Evropa bóleginiń arqa rayonlarında ushraydı.