1. Æxlishemjandi lyf (L 01)

Algengustu krabbamein hjá konum eru í brjóstum, lungum, ristli og eggjastokkum.

• Algengustu krabbamein hjá konum eru í brjóstum, lungum, ristli og eggjastokkum.

• Einkenni brjóstakrabbameins;

• Hnútar í brjósti / holhönd. Útferð úr geirvörtu.
• Breyting á stærð eða lögun brjósts.
• Breyting á húðlit og áferð.

• Einkenni ristilkrabbameins;

• Breyting á hægðavenjum.
• Hægðatregða og/eða niðurgangur.
• Blóðugar eða svartar hægðir.
• Blóðleysi, þyngdartap, verkir í kvið og við endaþarm..

Einkenni eggjastokkakrabbameins;

• Einkenni eggjastokkakrabbameins;

• Þaninn kviður eða verkir.
• Óútskýrð, óljós einkenni frá meltingarvegi, eins og ógleði, uppköst, lystarleysi, þyngdartap.

• Einkenni leghálskrabbameins;

• Óeðlileg blæðing eða blettablæðing, sérstaklega eftir
• samfarir.
• Langvarandi útferð.

Áhættuþáttum er yfirleitt skipt í tvennt;

• Áhættuþáttum er yfirleitt skipt í tvennt;

• Þættir sem við höfum enn ekki stjórn á, s.s. aldur og erfðir (5%)
• Þættir sem tengjast lífsstíl og umhverfi og eru meginorsakir allra krabbameina.

• Áætlað er að 80-90% krabbameina orsakist af umhverfis-þáttum og lífsstíl!

• Áætlað er að um 2/3 dauðsfalla af völdum krabbameina megi rekja til reykinga, mataræðis og hreyfingarleysis.

Mataræði (30-50%)

• Mataræði (30-50%)

• Reykingar (30-40%)

• Reykingar + áfengi/asbest (6-10%)

• Atvinnuumhverfi (1-5%)

• Lyf og geislar (1%)

• Annað (10-15%)

Hefðbundnum krabbameinsforvörnum er skipt í þrennt; fyrsta og annars stigs forvörnum og þriðja stigs sem eiga við þá sem eru með krabbamein.

• Hefðbundnum krabbameinsforvörnum er skipt í þrennt; fyrsta og annars stigs forvörnum og þriðja stigs sem eiga við þá sem eru með krabbamein.

• Fyrsta stigs forvarnir (primary):

• Eru taldar geta fækkað krabbameinum um 20-30%.
• Taka mið af því að minnka hættu á krabbameini hjá almenningi.
• Eiga að koma í veg fyrir sjúkdóminn áður en merki hans koma í ljós.
• Um er að ræða að fjarlægja áhættuþætti og orsakir krabbameina, breyta lífsstíl eða nota verndandi efni.

Reykjum ekki

• Reykjum ekki

• Notum áfengi í hófi

• Virðum öryggisreglur á vinnustað

• Forðumst geisla

• Notum östrógen einungis ef nauðsyn krefur

• Stundum hófleg sólböð, notum sólarvarnir

• Borðum trefjaríkt fæði

• Borðum fjölbreytta fæðu, ávexti og grænmeti daglega.

• Stundum hreyfingu / líkamsrækt reglulega

• Höfum stjórn á streitunni.

Snúa að áhættuhópum og þeim sem eru með forstigseinkenni krabbameins.

• Snúa að áhættuhópum og þeim sem eru með forstigseinkenni krabbameins.

• Felast í því að greina krabbamein á forstigi, að stöðva framgang sjúkdómsins og skilgreina einstaklinga sem eru í hættu.

• Dæmi: Fræðsla og kembileit (krabbameinsleit).

• Talið er að um 6% af heildarkrabbameinsdauðsföllum
• á Norðurlöndum megi fyrirbyggja með leit (2% hjá kk og 9,7% hjá kvk).

Skurðaðgerðir

• Skurðaðgerðir

• Geislameðferð

• Lyfjameðferð

• Gjarnan er notuð combinationsmeðferð (samsett meðferð).

• Þá eru notuð lyf við meininu + hjálparlyf (verkjalyf, ógleðilyf, uppsöluhemjandi lyf o.fl.).

• Morfín er mikilvægt í þessu sambandi.

• Einnig eru notuð lyf við angist og kvíða o.s.frv.

Læknandi meðferð (curative therapy)

• Læknandi meðferð (curative therapy)

• Líknandi meðferð (palliative therapy)

• Viðbótarmeðferð eftir eða fyrir skurðaðgerð (adjuvant therapy)

Sjúklingur með alvarlegan ólæknandi sjúkdóm, t.d. krabbamein, taugasjúkdóm eða hjarta- og lungnasjúkdóm.

• Sjúklingur með alvarlegan ólæknandi sjúkdóm, t.d. krabbamein, taugasjúkdóm eða hjarta- og lungnasjúkdóm.

• Tíðni einkenna:

• Verkir 50-70% Þyngdartap 45-70%
• Þreyta / slappleiki 40-50% Lystarstol 40-75%
• Svefnleysi 30-60% Hægðatregða 25-50%
• Þunglyndi 20-30% Ógleði og uppköst 15-45%
• Mæði / andnauð 20-50% Kvíði 10%

• Einnig: orkuleysi, munnþurrkur, eirðarleysi o.fl.

Íslenskir krabbameinssjúklingar nota náttúruefni meira en sjúklingar í öðrum löndum.

• Íslenskir krabbameinssjúklingar nota náttúruefni meira en sjúklingar í öðrum löndum.

• Algengasta náttúruefnið er innlent og fæst gefins; lúpínuseyðið!

• Konur nota náttúruefni meira en karlar, 75% kvenna en 61% karla.

• Meiri menntun sjúklinga virðist einnig ýta undir notkun náttúruefna.

1. Náttúruefni sem koma í veg fyrir nýmyndun

•