10-mavzu. Marketingning nazariy asoslari

Ishlab chiqarishni takomillashtirish konsepsiyasio‘z harakatini mahsulot ishlab 
chiqarish samaradorligiga, mahsulot birligining tannarxini pasaytirish maqsadida ishlab 
chiqarish texnologik jarayonlarning optimallashuviga qaratadi. Boshqa so‘z bilan 
aytganda, keng tarqalgan va narx jihatidan qulay bo‘lgan tovarlarga nisbatan marhamatli 
bo‘ladilar. 
Tovarni takomillashtirish konsepsiyasi mahsulotning iste’molchilik xususiyatlarini 
oshirishga alohida ahamiyat beradi. Bunda asosiy tezis sifatida iste’molchilar eng yuqori 
sifatli, eng yaxshi yekspluatasion xususiyatlarga ega bo‘lgan tovarga nisbatan xayrixoh 
bo‘ladilar, degan tushunchani ilgari suradilar. 
Tijorat harakatlarini jadallashtirish konsepsiyasi sotish va sotilishlarni rag‘batlantirish 
sohasida yetarli harakatlarni amalga oshirmasa, iste’molchilar firmaning
Bu bilimlar uzluksiz va uzoq muddatli o‘zaro manfaatli aloqalarni ta’minlash maqsadida 
mahsulotlar va xizmatlarni yaratish va siljitishga yordam beradi. Bunday 
munosabatlarning xaridor uchun afzalliklari - aloqalarning samaradorligi, ishlab 
chiqaruvchi uchun - foyda, ikkalasi uchun - tinchlik, kelajakka ishonch. qayd qilish 
kerakki, individual marketing mehmonxonada lyuks xizmat ko‘rsatishda, bank ishida 
tobora ko‘proq rivojlanmoqda, aniqrog‘i, har qanday alohidalashgan tovar bozorlarida 
qo‘llanilishi mumkin. Zamonaviy marketing konsepsiyalarini chizma ko‘rinishida 
quyidagicha tasvirlash mumkin: 
Boshlang‘ich 
nuqtasi 
Vositalar 
Bozordagi faoliyatning 
maqsadlari 
Xaridorlarning, 
maqsadli 
guruhlarning 
ehtiyojlari, afzal 
ko‘rgan narsalari 
Marketing sohasidagi 
tadqiqotlar 
(marketing-miks) 
Xaridorlar 
ehtiyojlarini 
barqaror qondirish yevaziga 
foyda olish 

---

Oxirgi paytlarda marketing yordamida yechiladigan masalalarning murakkablashuvi 
sharoitida uning baynalmilallashuvi bilan bog‘liq bo‘lgan global marketing haqida tobora 
ko‘proq gapira boshladilar. Bu jarayon, ayniqsa, transmilliy kompaniyalar uchun xosdir.
Bozorning globallashuvi mamlakatlar va ayrim hududlarning o‘z chegaralaridan 
tashqarida faoliyat ko‘rsatishga intilishiga aytiladi. Bu haqda savdoning liberallashuvi, 
investision to‘siqlarning olib tashlanishi, erkin tadbirkorlikning paydo bo‘lishi va 
boshqalar dalolat beradi.
Bundan buyon iste’molchilar bozorda uyushgan kuch tarzida namoyon bo‘ladilar. Bu esa 
tovar ishlab chiqaruvchilar faoliyatida ancha qiyinchiliklarga olib keladi. Konsyumerizm, 
qisqacha qilib aytganda, iste’molchilarning o‘z huquqlarini himoya qilishi yo‘lidagi 
harakati deb tushuntiriladi. Bunda iste’molchilarning harakati iqtisodiy yevolyusiyaning 
mahsuli sifatida, ishlab chiqaruvchilar iqtisodiyotidan iste’molchilar iqtisodiyotiga, 
sotuvchilar bozoridan xaridorlar bozoriga o‘tish sifatida qaraladi. Konsyumerizm 
marketing konsepsiyasiga ishonchsizlik bildirmaydi, balki uning amaliyotda real tadbiq 
yetilishini talab qiladi. 
Tabiiy resurslarning cheklanganligani anglab olish va iste’mol va marketingning atrof-
muhitga ta’siridan tashvishlanishni ifodalovchi yenvironmentalistik harakat rivojlanib 
bormoqda. Shu bilan birga yekologik muammolarga e’tibor kuchaymoqda. Ekologiya 
firma tashqi muhitining omili sifatida qaralmoqda. "Yashil marketing" harakati 
rivojlanmoqda, bu esa yekologik jihatdan toza bo‘lgan mahsulotni ishlab chiqarishni 
kengaytirishga ko‘maklashadi.