10-mavzu. Raqobatlashgan bozorlardagi firmalar faoliyati
-rasm. Raqobatlashgan firmaning qisqa muddatli taklif egri chizig’i
Yüklə 1,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10.5. Firmalarning uzoq muddatli davrdagi qarori
|
10.3-rasm. Raqobatlashgan firmaning qisqa muddatli taklif egri chizig’i Agar firma hech narsa ishlab chiqarmasa mahsulotning narxi uning chekli harajatiga teng bo’ladi. Agar narx o’rtacha o’zgaruvchan harajatlarni qoplamasa, firma o’z faoliyatini to’xtatgani ma’qul. Iqtisodchilar qayta tiklanmaydigan va allaqachon yo’qotilgan mablag’larga yo’qotilgan mablag’lar deyishadi. Sababi yo’qotilgan mablag’ ustida hech narsa qilib bo’lmaydi, qaror chiqarishda ham ularni inobatga olib bo’lmaydi. Qisqa muddatli davrda, raqobatlashgan firmaning taklif egri chizig’i, ya’ni uning chekli harajatlar ergi chizig’i agar P AVC dan katta bo’lsa, o’rtacha o’zgaruvchan harajatlardan yuqorida bo’ladi. Agar narx o’rtacha o’zgaruvchan harajatlardan kichik bo’lsa, pastga tushib ketadi. Firmalarning faoliyatini to’xtatish haqidagi qarorini tahlil qilar ekanmiz, yo’qotilgan mablag’lar bunga misol bo’la oladi. Firmalar vaqtinchalik faoliyatini to’xtatishi bilan doimiy harajatlarni to’lashlari shart. Natijada doimiy harajatlar qisqa muddatda yo’qolib boradi, firma ishlab chiqarishda ularni rad qilishi mumkin. Firmaning qisqa muddatli taklif egri chizig’i chekli harajatlarning bir qismi bo’lib, o’rtacha o’zgaruvchan harajatlarga tegishlidir va doimiy mablag’harajatlarning miqdori taklif qaroriga ta’sir qilmaydi. 10.5. Firmalarning uzoq muddatli davrdagi qarori Firmalarning uzoq muddatli davrdagi qarorida bozordan chiqish faoliyatni to’xtatish bilan barobar. Agar firma bozordan chiqsa mahsulot savdosidan keladigan daromadni yo’qotadi. Ammo u nafaqat o’zgaruvchan harajatlarni, balki doimiy mablag’harajatlarni ham tejab qoladi. Shu sababdan firma uning umumiy harajatlari ishlab chiqarish daromadidan kam bo’lsa, u bozordan chiqishga to’g’ri keladi. Biz bu tushunchani matematik tushuntirish orqali yanada aniqroq qilamiz. Agar TR umumiy daromadni bildirsa, TC esa umumiy harajatlarni bildiradi. Agar TR < TC bo’lsa, firma bozordan chiqadi Agar o’rtacha daromad o’rtacha o’zgaruvchan harajatlardan past bo’lsa, firma bozordan chiqadi. Buni miqdorga Q ga bo’lish orqali amalga oshiramiz. TR/Q < VC/Q bo’lsa firma bozordan chiqadi Tengsizlikning chap tarafi umumiy daromad narxni miqdorga ko’paytirilishidan kelib chiqadi P x Q, VC/Q esa o’zgaruvchan harajatlarni miqdorga bo’linishidan o’rtacha o’zgaruvchan harajatlar (AVC) chiqadi. Va firmani bozordan chiqishi quyidagicha ifodalanadi: P < AVC bo’lsa firma bozordan chiqadi Bunday tahlil yangi ish boshlashni istagan tadbirkorlar uchun ham to’g’ri keladi. Firma bozorga kirib kelishi mumkin, qachonki u foyda ko’rishni boshlasa, ya’ni P > AVC bo’lsa firma bozorga kiradi. Endi raqobatli firmaning uzoq muddatli davrda foydani maksimallashtirish strategiyasini ko’rib chiqamiz. Bozorga kirish va chiqishni tahlil qilar ekanmiz, uning foydasini tahlil qilishimiz foydali. Foyda umumiy harajatni (TC) umumiy daromaddan (TR) ayirish natijasiga teng: TR - TC = Foyda Bu ta’rifni miqdorga (Q) ko’paytirish va bo’lish orqali amalga oshirishimiz mumkin: (TR/Q – TC/Q) x Q = Foyda E’tibor berish kerakki, TR/Q bu o’rtacha daromaddir, ya’ni narx P, TC/Q esa o’rtacha umumiy harajatdir: Foyda = (P - ATC) x Q Bu yo’l bilan ifodalash firmaning foydasini o’lchashda yordam beradi. Yüklə 1,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|