10-Тема: Pikir hǝm oy juwmaq. Reje

Darabiykarlawshı pikirler - olarǵa birdey waqıtta hám dara hám biykarlawshı pikirler jatadı. Olar "Ayrım S P bolmaydı" degen strukturaǵa iye hám latın háripi «O» menen belgilenedi. Mısalı, «Ayrım quslar ushpaydı». Keltirilgen pikir sanlıq kórsetkishi boyınsha dara, al sapalıq kórsetkishi boyınsha biykarlawshı pikirdi beredi.
Bul kórsetilgen pikirlerdiń sub’ekt hám predikatları (yaǵnıy, terminleri) bólistirilgen de hám bólistirilmegen de bolıwı múmkin.
Egerde birinshi terminniń kólemi ekinshi terminniń kólemine tolıǵı menen kirse yamasa onıń kóleminen tolıǵı menen shıǵarılıp taslansa, onda onday termin (sub’ekt yamasa predikat) bólistirilgen boladı.
Egerde terminniń kólemi dara jaǵdayda basqa terminniń kólemine kirse yamasa dara jaǵdayda onıń kóleminen shıǵarılıp taslansa, onda bunday termin (sub’ekt yamasa predikat) bólistirilmegen bolıp sanaladı.
Egerde ulıwma túsiniklerde sub’ektler bólistirilgen bolsa, onda biykarlawshı pikirlerde predikatlar bólistirilgen boladı. Egerde sub’ektler hám predikatlardıń kólemlerin sheńberlerde belgilesek, onda olarda terminlerdiń bólistiriliwi tómendegi kóriniske iye boladı.
Mısalı, "Barlıq S P boladı" degen ulıwma maqullawshı pikirde S klası tolıǵı menen Pǵa kiredi, hám ol tómendegishe S hám P arasındaǵı kólemlik qatnasta durıs boladı.

Ekinshi Eyler sheńberleriniń járdeminde beriletuǵın pikirde sub’ekt (S) bólistirilgen, al predikat(P) bólistirilmegen túrinde berilgen. Biraqta bul qaǵıyda ayrım jaǵdaylarda ózgeshelikke iye boladı. Bul ózgeshelik ulıwmamaqullawshı pikirlerdegi sub’ekt hám predikat birdey kólemge iye bolsa ǵana júz beredi hám olardıń ekewiniń de bólistirgenligin kórsetedi. Bunday jaǵday joqarıda sub’ekt hám predikattıń qara reńde boyalǵanın kórsetiwshi birinshi Eyler sheńberleriniń járdeminde berilgen.
"Ayrım S P boladı" degen daramaqullawshı pikirde S klasınıń bólegi P ǵa kiredi, sol sebepli ol tómendegishe jaǵdayda durıs boladı.

"Birde S P bolmaydı" degen ulıwma biykarlawshı pikirde sub’ekt klası tolıǵı menen predikat klasına kirmeydi, sol sebepli onıń durıslıǵı tómendegishe túrge iye boladı.

"Ayrım S P bolmaydı" darabiykarlawshı pikirde S klasınıń bólegi P klasına kirmeytuǵınlıǵın ańlatadı hám bunday pikir tómendegishe belgilenedi.

Eger biz bólistirilgen termindi "+" belgisi menen, al bólistirilmegen termindi "-" belgisi menen shártli túrde belgilesek, terminlerdiń bólistiriliwi hám bólistirilmewi haqqında tómendegishe mazmunǵa iye bolamız:
A. Barlıq S + P - boladı.
E. Birde S+ P+ bolmaydı.
8. Ayrım S- P- boladı.
O. Ayrım S- P+ bolmaydı.
Bul pikirlerdegi terminlerdiń bólistiriliwin berilgen tablicada anıq kórsetiwge boladı:

Termineler	Pik.t.	A	E	I	O
S		+	+	-	-
P		-	+	-	+