100 ichida o'quvchilarni nomanfiy butun sonlarni nomerlashni o’rgatish metodikasi. Reja: Kirish. Asosiy qism

4 § - “Yuzlik” ichida sonlarni nomerlash.
“Yuzlik” mavzusi kursning eng katta mavzularidan biri. Uni o’rganish ikkinchi sinfda boshlanib, uchinchi sinfda tugallanadi.
Ikki xonlai sonlarni va ular ustida arifmetik amallarni bajarishni quyidagi sabablarga ko’ra alohida qilib ajratiladi.

Birinchidan, bu yerda o’quvchilarda birinchi tarkibli sanoq birligi – o’nlik to’g’risida tushuncha shakllanadi.

Shuning uchun ikki xonali sonlarni og’zaki va yozma nomerlashni o’zlashtirish istalgan ko’p xonali sonlarni o’rganishda zaruriy bosqich bo’lib hisoblanadi. Ikkinchidan, o’quvchilar 100 ichida sonlar utida arifmetik amallarni o’rganar ekanlar og’zaki hisoblashning asosiy usullarini egallaydilar va shu bilan birga ularning asosida yotuvchi arifmetik amallar xossalarini o’zlashtiradilar. (3+9=9+3, 40+16=40+(10+6)= (40+10)+6)
Uchinchidan, 100 ichidagi sonlar ustidagi arifmetik amallarni o’rganish jarayonida o’quvchilar qo’shish jadvali va ko’paytirish jadvalini yod aytadilar.
Qo’shish va ko’paytirishning jadval hollarini puxta bilish og’zaki emas, balki yozma hisoblashning malakasini egallash uchun bazadir.
100 ichida sonlarni nomerlashni o’rganish 20 ichida nomerlashni o’rganishga o’zshaydi. (tayyorgarlik ishi, og’zaki nomerlash, yozma nomerlash). Metodik ishlar yuqoridagining xuddi o’zidir. Bunda yangi yondashuv quyidagidir: bu yerda bolalarni sonlarni ularning turgan qatoridagi o’rniga qarab taqqoslash (46 soni 47 dan kichik, chunki 46 soni 47 dan oldin keladi) shunigdek, berilgan sonlardagi o’nliklar va birliklar sonini taqqoslash (52 soni 49 dan katta chunki 52 dan 5 ta o’nlik va 49 sonida esa 4 ta I’nlik bor:) dastlab bolalar 10, 20 ,,,,,,,, 100 sonlarining o’nliklar sonini sanash va nomlari bilan tanishadilar. So’ngra o’qituvchi bolalarga : “Mana bu cho’plarni o’ntalab sanaysizlar deydi. Ana shunday qilsak, stoldagi cho’plarni tez sanab chiqish mumkin. ” deydi. Bolalar cho’plarni o’nta o’nta qilib bog’lab sanaydilar. 1 ta o’ntalik , 2 ta o’ntalik va h.k.
Shundan so’ng yaxlit o’ntaliklarning nomlarini o’rganishga kirishadilar.
Bitta o’nlik oling. Unda nechta cho’p bor? (10 ta) . 100 soni bilan tanishtirishda o’qituvchi o’nta o’nta qilib bog’langan o’nliklarni bittalab qo’yib chiqadi, bolalar esa o’qiydilar: o’n, yigirma………. To’qson, yuz.
O’qituvchi bu dastalarni birlashtirib uning ortiga 100 soni yozilgan ranka qo’yadi. Bolalar ko’ring, 100 soni qanday yoziladi. Bu yerda hammasi bo’lib, nechta raqam bor ? (3) qanday sonlar (1, 0, 0, )
O’nliklar va birliklardan iborat ikki xonlai sonlarning hosil bo’lishini o’ntaliklar bog’lamlari va alohida birliklardan foydalanib ko’rsatish mumkin. Nechta bog’lamlar- o’ntaliklar bor? (3) ular qanday sonni hosil qiladi? (30) 3 ta o’nlik va 6 ta alohida birlik qanday sonni hosil qiladi? (36) .
Teskari masalani ham qo’yish mumkin. Masalan, 18 va 81 27 va 72 sonlarni nechta bog’lamlar- o’ntaliklar va alohida birliklar bilan bunday amaliy ishlar har qanday ikki xonali sonni o’nliklar va birliklar yig’indisi (61=60+1 va h.k.) ko’rinishda tasvirlash kabi muhim amalni egallash uchun asos bo’ladi. Bu amalni erkin bajara olish o’quvchi sonlar ustida arifmetik amallarni bajarishni o’rganishida boshlang’ich nuqta bo’lib xizmat qiladi. Bu bosqichda bolalar bir xonali va ikki xonali sonlar bilan tanishadilar, ikkita raqam bilan yozilgan har qanday son (40, 32, 75, 81,) – ikki xonali, uchta raqam yordamida yozilgan 100 soni – uch xonali son ekanini bilib oladilar. Quyidagi mashqlarni bajarish bir xonali va ikki xonali sonlarning farqini yaxshi bilib olishga xizmat qiladi:
1) sonlar qatoridan dastlab bir xonali so’ngra ikki xonali sonlarni yozib chiqing: 2, 13, 8, 17, 22, 15, 6, 16, 3.
2) faqat bitta 7 raqamidan foydalanib bir xonali va ikki xonali son yozing (7, 77). Bunday mashqlarni bajarishni sonlarning o’nli tarkibini aniqlash va ularning natural qatordagi o’rnini aniqlash bilan qo’shib olib boorish foydalidir.
Yuz ichida sonlarni nomerlash ustida ishlash natijasida o’quvchilar 1-100 ichida narsalarni sanashni, sonlarni o’qish va yozishni, bir xonali, ikki xonali va uch xonali sonlarni taqqoslashni o’rganishlari kerak.