11-mavzu. Nomukammal bozorlarda firmalar faoliyati

11.7. Monopol raqobat va mukammal raqobatga 
D
R 
M
R 
B 
Р
S
Р
 
Q
SR 
Р 
Q 
L
M
D
L
M
R 
Р
LR 
L
A
Q*
R 
Q
L
Р
 
P*
 
M
С
 
Q
 
Q*
 
D
=
АС
 
● 
N
 
Р
P
m
M
С
Q
Q
E
D

---

 11.12-rasmda Monopolistik raqobat sharoitidagi uzoq muddatli muvozanat va 
mukammal raqobatdagi uzoq muddatli muvozanat taqqoslangan. Monopolistik raqobat va 
mukammal raqobat sharoitida ikkita farq mavjud: ortiqca imkoniyat va va qo’shimcha 
qiymat. 
(A) rasmda Monopolistik raqobatlashgan bozordagi uzoq muddatli muvozanatni
ko’rsatyapti, (B) rasmda esa mukammal raqobatlashgan bozordagi uzoq muddatli 
muvozanatni ko’rsatyapti. Bunda ikki tofovut mavjud:
- mukammal raqobatda firma samaradorlik shkalasida ishlab chiqaradi, bunda 
o’rtacha umumiy harajat minimallashtirilgan. Farqli o’laroq Monopolistik raqobatlashgan 
firma samarodorlik shkalasidan kam bo’lgan miqdorda maxsulot ishlab chiqaradi;
- maxsulot narxi mukammal raqobat sharoitida chekli harajatga tenglashadi, biroq 
narx Monopolistik raqobatdagi chekli harajatdan baland. 
11.12-rasm Mukammal va Monopolistik raqobat 
Ortiqcha imkoniyatlar. Bozorga erkin kirish va chiqish har bir Monopolistik 
raqobatlashgan bozordagI firmanini talab egri chizig’i va o’rtacha harajatlari egri 
chizig’ining bir-biriga tegib turishiga olib keladi. 11.12 – rasmning (A) rasmsida ishlab 
chqilgan hajm bu nuqtada o’rtacha umumiy harajatlarni minimallashtiriladigan hajmdan 
kechikligi ko’rsatilgan. Shunday qilib, Monopolistik raqobatlashgan sharoitda firmalar 
o’zining o’rtacha harajatlar chizig’ining pastga qarab og’ayotgan qismida ishlab chiqaradi. 
Shu yo’snda Monopolistik raqobat mukammal raqobatdan keskin farq qiladi. (B) rasmda 
ko’rinib turibdiki, raqobatlashgan bozorga erkin kirish va chiqish firmani ortacha umumiy 
harajatlarining minimal nuqtasida ishlab chiqaradi.
O’rtacha umumiy harajatlarni minimallashtiradigan ishlab chiqarish xaimi 
korxonaning samaradorlik shkalasi deb ataladi. 
Uzoq davrli muddatda mukammal raqobatlashgan korxonalar samaradorlik 
shkalasida ishlab chiqaradi Monopolistk raqobatdosh korxonalar esa ko’rsatgichdan past 
darajada shlab chqaradi. Korxonalarni Monopolistik raqobat ostida ortiqcha hajmi bor 
deyshadi. Boshqacha qilib aytganda Monopolistik raqobalashuvchi firma, mukammal 
raqobatdosh firmaga o’xshamagan xolda ishlab chiqarilgan hajmni oshirishi va 
maxsulotni o’rtacha harajatini kamaytirshi mumkin. korxona bu imkniyatdan voz kechadi, 

---

chunki bu qo’shimcha ishlab chiqarishni sotish uchun, naxni kesishga to’g’ri keladi. 
Monopolistik raqobadchi uchun ortiqcha hajm bilan ish tutish unga ko’proq foydalidir.