11-mavzu. Nomukammal bozorlarda firmalar faoliyati

Reklama haqidagi baxslar 
5
N. Gregory Mankiw Principles of Microeconomics, 7e p. 355 

---

Jamiyat reklamaga tegishli manbaalarni bexuda sarflaydimi. Reklamaning ijtimoiy 
ahamiyatga ega qiymatini hisobga olish murakkab va iqtisodchilar orasida qizg’in baxs 
yaratadi. Keeling baxsning ikkala tomonini ko’rib chiqaylik.
Reklama tanqidi. Reklama tanqchilar firmani va insonlar didlarini boshqarish. 
Reklamalarning ko’pgina qismi psixologik harakterga ega. Faraz qiling misol uchun 
televidenieda biror ichimlikni reklama qildi. Reklamada ko’pincha tomashabinga tovar 
narxini yoki sifatini aytmaydi, aksincha u chiroyli, quyoshli kunda, plyajda qo’llarida 
yengil ichimlik idishlari bor bahtli insonlar guruhini ko’rsatishi mumkin. Ularning. 
Reklamaning maqsadi ongli habarni yetkazib berish: “Agar bizni maxsulotimizni 
ichsangiz siz ham ko’plab do’stlarga ega bo’lishingiz mum kin”. Reklama tanqchilari 
shuni baxs qiladiki bu daromadli g’oyalar mavjud bo’lmagan xoxishni yaratadi. 
Tanqidchilar shuni uqtiradilarki, reklama raqobatini murakkablashtiradi. Reklama 
qilayotganlar iste’molchilarga o’tkazmoqchi bo’layotgan tovarni boshqa tovardan ajralib 
turishiga ishontirmoqchi bo’ladi. Maxsulot turliligining tasavvurini oshib borayotganidan 
va brent ishonchliligini yetkazib berayotganligi orqali reklama qiluvchilar o’xshash 
tovarlar o’rtasida narx xilma – xilligiga ham to’xtalishadi. Kam elastik talab chizig’i bilan 
har bir firma o’zining chekli harajatida yuqori narxni qo’yadi. 
Reklama himoyasi. Reklama himoyachilari firmalar reklamalarni haridorlarga 
ma’lumot yetkazib berish uchun ishlatadi deb ta’kidlaydi. Reklama sotuv uchun tovar 
narxi haqida xabar beradi. 
Yangi mahsulotlarning borligi va chakana do’konlar joylashuvi haqida ma’lumot 
beradi. (Bu ma’lumot iste’molchilarga tovar tanlab olishlariga yordam beradi) Shunga 
ko’ra resurslarning bozor taqsimoti samaradorlini oshiradi. 
Himoyachilar reklama raqobatini taminlaydi deb aytadi. Reklama haridorlarni 
bozorda mavjud bo’lgan barcha firmalar haqida to’la ma’lumot berishi sabali 
iste’molchilar osongina narhlarni farqlashi imkoniyatiga ega bo’ladi. Shunga ko’ra 
firmalarning bozor ustidan hukmronligi kamayadi.
Vaqt o’tishi bilan siyosatchilar, reklama haqiqatdan ham raqobatni kuchaytiradi 
degan qarorga kelishdi. Qo’shimchasiga reklama yangi firmalarga kirish uchun osongina 
yordam beradi. Chunki haridorlarni boshqa mavjud firmalardan jalb qilishi ahamiyatli. Bir 
muhim misol reklama boshqaruvining aniq kasblarga – yuristlarga, doktorlar va
farmatseftlar soxasida reklamani to’xtatib qo’ydi, go’yoki bu profissional ma’naviyatga 
to’g’ri kelmas ekan. So’nggi yillarda bunday cheklovlar bekor qilindi va bu guruhlar 
davlat xukumatini prfissional reklamasi deb atalgan. Yaqin yillarda sud qarori bu 
cheklovlarning reklamada yuqori effektlari deb qisqartirilgan raqobat deb aytishni qaror 
qilishdi. 
Ular shuningdek reklamani ushbu kasb egalari tomonidan taqiqlaydigan ko’plab 
qonunlarni o’zgartirishdir.