13-mavzu: oila tarbiyasnining pedagogik asoslari. Tarbiyaviy ishlarni loyihalashtirish. Tarbiyalanganlikni tashxis qilish metodikalari. Reja

Ta’lim mazmuni haqida tushuncha. Davlat ta’lim standartalari 
Ta’limning mazmuni uning maqsadidan kelib chiqadi. Ta’limning mazmuni deganda, 
o‘quvchilarning bilish jarayonida egallab olishi lozim bo‘lgan hamda tizimga solingan bilim, 
malaka va ko‘nikmalarning aniq belgilangan doirasi tushuniladi. 
Ta’limning mazmuni bir qator ehtiyojlarni hisobga olish bilan belgilanadi: 
a) ijtimoiy ishlab chiqarishning eng zarur ehtiyojlari, ijtimoiy tuzumning xususiyatlari; 
b) davlatning xalq ta’limi va muayyan turdagi o‘quv yurti oldiga qo‘yadigan maqsad va 
vazifalari; 
v) o‘qitish qoidalaridan kelib chiqadigan va o‘quvchilarning imkoniyatlarini (yosh 
imkoniyatlari va boshqalar) e‘tiborga oluvchi didaktik talablar. 
Maktablarda beriladigan ta’limning mazmuni tarixiy va sinfiy xususiyatga egadir. Jamiyat 
tarixiy taraqqiyotining hamma bosqichlarida maktablarda yoshlarga beriladigan ta’limning 
mazmuni, hajmi o‘sha ijtimoiy tizimning iqtisodiy talab va ehtiyojlari, fan va texnika taraqqiyoti 
darajasi bilan belgilab kelingan. 
Ta’lim tizimi sifatida – davlat muassasalari va boshqarish organlarining majmuasi bo‘lib ular 
doirasida insonni tarbiyalash jarayoni amalga oshiriladi. Shu tariqa ta’lim doimo bir yula 
tarbiyalash jarayonini ham, o‘qitish jarayonini ham ifodalaydi. 
XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshlariga kelib, pedagogika tarixida «maktabda 
beriladigan ma’lumotning mazmunini bola xohishiga bo‘ysundirish» ga qaratilgan nazariya keng 
yoyildi. Mazkur nazariyaning ko‘zga ko‘ringan vakili Amerikalik faylasuf –pedagog Jon Dyudir. 
Uning qarashicha maktab azaldan mavjud bo‘lgan tabiiy layoqatlarni, qiziqish va odatlarni 
rivojlantirishga xizmat qilmog’i lozim. Shunday ekan, maktablarda hamma o‘quvchilar uchun 
umumiy bo‘lgan o‘quv rejasi va dasturlarning bo‘lishi ham shart emas, balki alohida-alohida 
shaxslar layoqatiga moslangan ma’lumotlar berilishi lozim. 
1917 yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekiston hududida VII-VIII asrlardan beri davom etib 
kelgan eski – «usuli qadmiya», XIX asrning oxiri va XX asr boshlarida paydo bo‘lgan «usuli 
savtiya» maktablari, xat –savod o‘rgatadigan diniy maktablar bo‘lgan.
1905 yildan so‘ng, o‘lkaning ba’zi shaharlarida «jadid» maktablari paydo bo‘la boshladi. 
Shunday qilib, maktablarning hammasi o‘sha ijtimoiy tuzum-muhit talablaridan kelib chiqdi va 
shu davr iqtisodiy, ma’naviy maqsadlari uchun xizmat qildi. 
Hozirgi zamon maktablarida ta’limning mazmuni umuminsoniy fazilatlarga ega bo‘lgan 
iymonli, e‘tiqodli, bilimli yoshlarni tarbiyalab berishdan iboratdir.