14-Ma’ruza: sql tili, uning mbbtdagi roli va imkoniyatlari sql tili standartlari. Reja

SQL ning roli 
SQL o’zi aloxida berilganlar bazasini boshqaruv sistemasi yoki dasturiy 
maxsulot emas. Kompyuter magaziniga borib “SQL ni sotib olish” mumkin emas. 
SQL – bu MBBT ni ajralmas qismi bo’lib uning yordamida MBBT bilan 

---

foydalanuvchilar o’rtasida aloqa tashkil etiladi. 1.2. - rasmda tipik MBBT ni 
tuzilishi sxemasi tasvirlangan bo’lib uning komponentlari SQL yordamida bir 
butunlikni tashkil etadi. 
MBBT ning yadrosi uning yuragi xisoblanadi. U berilganlarni jismoniy 
strukturalash va diskka yozish amallarini bajaradi. Bundan tashqari u MBBTning 
boshqa komponentlarining SQL so’rovlarini qabul qiladi. (Forma generatori, 
xisobotlar generatori yoki interaktiv so’rovlarni tashkil qiluvchi modul, 
foydalanuvchi dasturi va boshqa xisoblash sistemalari bilan aloqalarni tashkil 
etadi.) 
Rasmdan ko’rinib turibdiki, SQL turli funktsiyalarni bajaradi. 
 SQL – interaktiv so’rovlar tili. Foydalanuvchilar SQL komandalari asosida 
ishlovchi ma’lumotlarni o’qish va ularni ekranga chiqarishga mo’ljallangan 
interaktiv dastur orqali berilganlar bazasi ma’lumotlaridan foydalanadilar. Bu esa 
maxsus so’rovlarning xosil qilishning qulay usulidir.
 SQL – berilganlar bazasini dasturlash tili. Berilganlar bazasi bilan ishlashda 
dasturchilar o’zlarining dasturlarida SQL komandalaridan foydalanadilar. Bu uslub 
foydalanuvchi tomonidan yozilgan dasturda qo’llanilganidek berilganlar 
bazasining xizmatchi dasturlarida xam ishlatiladi. 
 SQL - berilganlar bazasida administratorlik qilish tilidir. Berilganlar 
bazasining administratori SQL tilidan berilganlar bazasi strukturasini aniqlashda va 
ulardan foydalanish xuquqini boshqarishda foydalanadi.
 SQL – klient-server texnologiyasi asosida dasturlarni tuzish tilidir. SHaxsiy 
kompyuterlar uchun tuzilgan dasturlarda SQL tili lokal to’r orqali berilganlar 
bazasi serveri bilan aloqani tashkil etish uchun qo’llaniladi. Ko’pgina yangi 
dasturlarda klient-server arxitekturasi tarmok trafigidan minumim darajada 
foydalanish xamda shaxsiy kompyuterlar singari berilganlar bazasi serverlari 
tezligini oshirish uchun ishlatiladi.
 SQL-taqsimlangan berilganlar bazasi tili. Taqsimlangan berilganlar bazasi 
sistemalarini boshqarishda SQL bir necha o’zaro aloqa qiluvchi xisoblash 
sistemalari o’rtasida ma’lumotlarni taqsimlashga yordam beradi. Xar bir 
sistemaning dasturiy ta’minoti SQL dan foydalanib boshqa sistemalar bilan aloqa 
qiladi, ularga so’rovlar uzatadi. 
 SQL-berilganlar bazasida shlyuzlar o’rnatish imkonini beruvchi tildir. 
Xisoblash tarmoqlarida SQL dan bir MBBTidan boshqa turdagi MBBT bilan 
bog’lash uchun foydalanadilar.