18-Ma’ruza Metall elektr o‘tkazuvchanligining klassik nazariyasi. Yarim o‘tkazgichlar va dielektriklar. Kontakt hodisalari

Rasm 18-26
T_S – kritik temperatura deb ataladi


XULOSA


Elektr batareya kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantiradi va potensiallar farqi manbai yoki elektr yurituvchi kuch (E.YU.K.) manbai sifatida xizmat qiladi. Eng sodda batareya (galvanik element) har xil metallardan yasalgan ikkita elektroddan iborat bo‘lib, elektrolitga joylashtirilgan bo‘ladi¹.
Tok kuchi J zaryadlardan ko‘chish tezligini xarakterlaydi va amperlarda o‘lchanadi: 1A=1Kl/s – 1 sekundda 1 Kulon zaryad miqdori oqib o‘tsa 1A tok kuchi xosil bo‘ladi. musbat zaryadlar harakat yo‘nalishi tok yo‘nalishi deb qabul qilingan. O‘tkazgichlarda tokni erkinelektronlarning tartibli harakati xosil qiladi. Albatta tokning yo‘nalishi elektronlar qarshiligiga qarama – qarshi bo‘ladi. shartga ko‘ra tok yuqori potensial tomonidan past potensialli tomonga oqadi¹.
Om qonuni tok kuchi o‘tkazgich uchlaridagi potensiallar farqiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi deb ko‘rsatadi. Proporsionallik koeffitsienti qarshilik R deb ataladi; V=J^.R. Qarshilikning o‘lchov birligi Om deb ataladi: 1 Om =1 V/1 A¹.
Qarshilik R o‘tkazgichning uzunligiga, solishtirma qarshiligiga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, o‘tkazgich ko‘ndalang kesim yuzasiga teskari proporsional bo‘ladi. metallarning solishtirma qarshiligi temperatura ortishi bilan ortadi, yari mo‘tkazgichlarning esa kamayishi mumkin. O‘tao‘tkazuvchan esa shunday moddalarki ularning qarshiligi deyarli nolga teng bo‘ladi¹.
Elektr quvvat. Elektr energiyasining boshqa tur energiyaga (yorug‘lik, issiqlik) aylanishining tezligi tok kuchini kuchlanishga ko‘paytmasiga teng bo‘lib, vattda o‘lchanadi. Ya’ni: quvvat Om qonunidan foydalanib quvvat R ni boshqacha yozishimiz mumkin¹:
demak
Istalgan asbob foydalanadigan to‘la elektr energiya quvvatni vaqtga ko‘paytmasiga teng bo‘ladi. SI sistemada energiya Joullarda o‘lchanadi: 1J=1Vt^.1S. Praktikada quvvatning kattaroq o‘lchov birligidan foydalaniladi – kilovatt-soatdan (Kvt^.soat); 1 kVt^.soat=3,6^.10⁶ J¹.
Tok zichligi - bu o‘tkazgichning birlik kesim yuzasiga to‘g‘ri keladigan tok kuchi. Mikroskopik nuqtai nazardan tok zichligi birlik xajmdagi tok tashuvchilar soni n ga va tok tashuvchilar zaryadi q ga hamda tok tashuvchilar tezligiga bog‘liq. Ya’ni:


O‘tkazgich ichidagi elektr maydon kuchlanganligi E va tok zichligi o‘zaro quyidagiga bog‘liq. Ya’ni¹:


bunda
_{O‘zgaruvchan elektr toki. Elektr toki o‘zgarmas bo‘lmasligi mumkin, ya’ni uzluksiz bir tomonga harakatlanishi mumkin va o‘zgaruvchan ya’ni o‘z yo‘nalishini davriy ravishda o‘zgartirib turishi mumkin, ma’lum bir chastota bilan (elektr tarmoqda 60 Gs). Ko‘pincha o‘zgaruvchan tokning tok kuchi vaqtga sinusoida qonuni bilan bog‘langan bo‘ladi. ya’ni:}
(xuddi o‘zgaruvchan kuchlanish kabi)
Sinusodal o‘zgaruvchan tokning va kuchlanishning effektiv qiymati:
va bo‘ladi.
Bunda V₀va J₀ lar kuchlanish bilan tok kuchining amplituda qiymatlari. Quvvat= formulalaridan tok kuchining va kuchlanishning effektiv qiymatlari uchun foydalanilsa bo‘ladi¹.