2. 1§ Axborot texnologiyalarining usul va vositalari

3-rasm

4-rasm



5-rasm



6-rasm



7-rasm



8-rasm



9-rasm O’tkazgichlarni parallel ulash sxemasi tasvirlangan



10-rasm O’tkazgichlarni ketma-ket ulash sxemasining
animasion holati tasvirlangan



11-rasm O’tkazgichlarni parallel ulash sxemasi tasvirlangan

12-rasm. O’tkazgichlarni parallel ulash sxemasining
animasion holati tasvirlangan
2.4. Qo’yilgan laboratoriya ishlari va olingan natijalar tahlili
1- laboratoriya ishi. O’tkazgichlarni ketma-ket ulash .
Ishdan maqsad: ketma-ket ulangan elektr qarshiliklar uchun kuchlanishning tushishini o`rganish.
Kerakli asbob va jihozlar; Jhp -3000A rusumli tok manbai, voltmetr, ampermetr,turli xil qarshilika ega bo’gan qarshiliklar [rezistor]lar to’plami kalit va ulash simlari.
Nazariy qism
O’tkazgiclar ketma-ket ulanganda birining oxiri ikkinchisining boshiga, ikkinchsining oxiri uchinchisining boshiga va hakozo kabi tartibda ulanadi.

• 
  Zanjirning AC qismlariga kuchlanish [potensiallar farqi] berilsa, zanjir orqali tok o’ta boshlaydi. Qarshiliklar ketma-ket ulangada R1 va R2 qarshiliklar orqali bir xil miqdorda tok oqib o’tadi, ya’ni
  
• 
  I₁=I₂=I, (1)
  
• 
  Chunki o’tkazgichlardan tok o’tayotganda elektr zaryadi to’planib qolmasdan o’tkazgichlarning har qanday qismi orqali ma’lum bir vaqt ichida ayni bir miqdordagi elektr zaryadi oqib o’tadi.
  
• 
  R1vaR2 qarshiliklardagi kuchlanishning tushishi zanjirning birr qismi uchun Om qonuniga ko’ra .
  
• 
  U_ab=I*R₁ vaU_bc=U*R₂ (2)
  
• 
  bo’ladi. Bu ifodalarni o’zaro hamma-had bo’lsak,
  
• 
  U_ab1/R2/U_bc=R (3)
  
• 
  ga ega bo’lamiz. Demak, ketma-ket ulangan o’tkazgichlar uchlaridagi kuchlanishlar tushishi ularning elektr qarshiliklariga to’g’ri proposional ekan.
  
• 
  Zanjirga ketma-ket ulangano’tkazgichlarning umumiy elektr qarshiliklarini hisoblash ifodasini keltirib chiqaramiz. 1-rasimda tasvirlangan zanjirning AC qismidagi kuchlanishning tushishi,o’tkazgichlar ketma-ket ulanganligi sababli, ABvaBC qisimlaridagi kuchlanishlar tushishining algebraik yig’indisiga teng , yani
  

• 
  U_ac=U_ab+U_bc (4)
  
• 
  [2] ifodani [4] ifodaga qo’yib quyidagi tenglikka ega bo’lamiz;
  
• 
  U_ac=I*R₁+I*R₂ (5)
  
• 
  Agar zanjirga ulangan barcha o’tkazgichlarning umumiy qarshiligini R bilan belgilasak, u holdazanjirning AC qismidagi kuchlanishning tushishi quyidagiga teng bo’ladi;
  
• 
  U_ac=I*R (6)
  
• 
  [5] va [6] ifodalar asosida quydagiga ega bo’lamiz ;
  
• 
  R=R₁+R₂. (7)
  
• 
  Shunday qilib , birnechta ketma-ket ulangan o’tkazgichlardan tuzilgan zanjirning umumiy elektr qarshiligi aloxida o’tkazgichlar qarshiligining algebraic yig’ndisiga teng ekan, ya’ni;
  
• 
  Rum=R₁+R₂+R₃+…….+R_n (8)