2-mavzu: Milliy g’oya va ma’nviyatga oid fanlarni o’qitishning o’ziga hos hususiystlari

2-masalaning bayoni: Aslida ma’naviyat milliy urf-odatlar, tarbiya an’analari, axloq-odob aqidalari, qadriyatlari, din, e’tiqod, madaniy-ma’rifiy ijtimoiy-didaktik falsafiy pedagogik qarashlar ruhiy–psixologik jarayonlar va shu kabilar majmuasidir.
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti , akademik Islom Karimov ilgari surgan fikr va g‘oyalarning ilmiy tavsifi, nazariy-amaliy tadqiqot saboqlari natijasi o‘laroq ma’naviyatning qo‘yidagi tarkibiy qismlari aniqlandi:

• 
  Madaniy –ma’rifiy yuksaklik.
  
• 
  Ijtimoiy –didaktik taraqqiyot
  
• 
  Falsafiy-pedagogik o‘sish
  
• 
  Iymon-e’tiqodning butunligi
  
• 
  Milliy axloq -odob meyorlariga to‘la rioya qilish
  
• 
  Ilm –ma’rifatli bo‘lish
  
• 
  Insonparvarlik, vatanparvarlik, xalqparvarlik, adolatparvarlik.
  
• 
  Milliy qadriyatlarga muhabbat
  
• 
  Fidoyilik, mardlik jasurlik tashabbuskorlik
  
• 
  Poklanish
  
• 
  Islom diniga e’tiqod qilish
  
• 
  Vatan va xalq mustaqilligini doimiy himoya qilish va unga xizmat qilish
  
• 
  Ajdodlar va ularning merosiga chuqur hurmat va shu kabilar.
  

Shu o‘rinda qadriyat tushunchasiga alohida to‘xtalib o‘tish joiz. Qadriyat – tabiiy va ijtimoiy hayotda namoyon bo‘ladigan, odamlar tomonidan qadrlanadigan ular uchun foydali ahamiyatli, moddiy – iqtisodiy, madaniy-ma’naviy mafkuraviy, siyosiy huquqiy, diniy, milliy, ijtimoiy omillar yig‘indisidir. U qadr qimmat degan ma’noni anglatadi.
Ma’naviy qadriyatlarning tarkibiy asoslari qo‘yidagilardan iborat:
1. Axloqiy qadriyatlar: axloqiy bilimlar malaka va ko‘nikmalar, axloq qoidalari yordamida o‘quvchining xulq-atvori, xatti- harakatlarini boshqarish tizimidir. Axloqiy madaniyat o‘quvchining ko‘p qirrali faoliyati davomida shakllanib va takomillashib boradi. Axloqiy madaniyat ko‘rinishlari, qirralari, shakllari xilma-xil:

• 
  Insonparvarlik, halollik, tashabbuskorlik, mehnatsevarlik;
  
• 
  Erksevarlik, faollik, ijodkorlik haqiqatgo‘ylik, mas’uliyatlilik;
  
• 
  Sahiylik, kamtarlik poklik va shu kabilar
  

Axloqiy qadriyatda ahloqiy odat, ahloqiy bilim, axloqiy ishonch muhim o‘rin tutadi.
2. Badiiy qadriyatlar:
-xalq og‘zaki ijodi (asotir, afsona, rivoyat, ertak doston, maqol, matal, qo‘shiq, latifa, lof, xalq dramasi, askiya,);
-xalq tasviriy va amaliy san’ati (xalq yaratgan badiiy estetik san’at namunalari, xalq teatri, xalq musiqiy san’ati);
-ijtimoiy tarixiy taraqqiyot jarayonida paydo bo‘lgan, rivojlangan, qadriyat darajasiga kutarilgan an’analar, urf-odatlar, rasm-rusumlar amaliy faoliyatidagi ilg‘or tajribalar yig‘indisidan iborat.
xalq og‘zaki ijodining ma’naviy qadriyatlarini targ‘ib etishdagi ta’sir kuchi, unda xalqning o‘zligi, milliy xarakter xususiyatlarining ochib berilishi bilan xarakterlanadi va ularda xalqning g‘oyaviy-siyosiy, axloqiy, badiiy-estetik, ekologik, iqtisodiy, diniy, aqliy, jismoniy madaniyati mazmuni, ma’naviy talab va ehtiyojlari, orzu-umidlari, ta’lim-tarbiya shakl, usul va vositalari o‘z ifodasini topgan.
3. Diniy qadriyatlar: Din siyosat emas, lekin ma’naviy hayotning tarkibiy qismidir. Mustaqilligimizning ma’naviy zaminini qaror toptirishda diniy e’tiqodlar ham ma’lum ahamiyatga ega ekanligini unutmaslik kerak. Din ijtimoiy ong shakllaridan biri bo‘lib, madaniyatning namoyon bo‘lish shaklidir. Diniy qadriyatlar ko‘plab millatlar, elatlar,xalqlarga taalluqli bo‘lgan, ularni g‘oyaviy jihatdan birlashtirgan diniy talablar, g‘oyalar, rivoyatlar, amaliy marosimlar, bayramlar majmuasidan iboratdir. Islom dini misolida kurib o‘tadigan bo‘lsak, yer yuzida 1 milliarddan ortiq kishining islom diniga e’tiqod qilishini, islom yer yuzidagi 120 davlatda tarqalganligini, 30 dan ortiq davlatda islom davlat dini deb e’lon qilinganligini va bu barcha kishilarning din asoslari (arkon iddin) deb hisoblangan Imom, islom va Ehson talablari asosidagi birligini kґrishimiz mumkin. Imom talablari 7 ta aqidani, Islom talablari 5 ta amaliy marosim talablarini, Ehson-sidqidildan aqidalarga ishonish va marosimlarni ado etishni tashkil qiladi.
4. Milliy qadriyatlar alohida olingan xalq, millat va elatlarning o‘z tarixiy taraqqiyoti davomida yaratadigan barcha moddiy va ma’naviy boyliklar, urf-odatlari, marosimlari, bayramlari va millatlarning o‘zligini belgilaydigan boshqa o‘ziga xos tomonlari yig‘indisidan iboratdir. Bu o‘ziga xoslik moddiy, ma’naviy, ijtimoiy, oilaviy hayot, turmush tarzida namoyon bo‘ladi.
Bundan tashqari, xalq amaliy san’ati, xalq o‘yinlari, rasm-rusumlari, urf-odatlari, marosimlari milliy qadriyatlarga kiradi.
Bulardan boshqa qo‘yidagi qadriyatlar haqida gapirish mumkin:
5. Tabiiy qadriyatlar (yer-suv, havo, yer osti va usti boyliklari).
6. Ijtimoiy qadriyatlar (oila, millat, sinf va hokazo).
7. Moddiy qadriyatlar
8. Ma’naviy qadriyatlar
9. Umuminsoniy qadriyatlar
10.Oilaviy qadriyatlar
11. Shaxsiy qadriyatlar
Bu qadriyatlarga hurmat albatta insonda ta’lim tarbiya orqali shakllantiriladi va bu boradagi bilimlar milliy g‘oya va ma’naviyat asoslari turkumiga kiruvchi fanlar orqali singdiriladi.