22-mavzu. Valuta kursi reja : Valyuta va jaxon valyuta tizimi tushunchasi

er = en ——————
Pt
Bu erda : er – real valyuta kursi; en - nominal valyuta kursi ;
Rd – milliy valyutada ko‘rsatilgan ichki baxolar darajasi (indeksi);
Rt – xorijiy valyutada ko‘rsatilgan chet eldagi baxolar darajasi (indeksi).
Xar ikkala mamlakatdagi baxolar darajasi (indeksi) bir xil bazis yilga nisbatan berilgan. Real valyuta kursining ko‘tarilishi (pasayishi) bu mamlakat tovarlari rakobatbardoshligining pasayganligi (oshganligi) to‘grisida guvoxlik beradi.
Pul nafakat muomala yoki to‘lov vositasi, balki jamgarish vositasi xam xisoblanadi. Iflyatsiya sharoitida jamgarish vositasi sifatida milliy valyutadan emas, balki xorijiy valyutadan foydalaniladi.
Valyuta bozori, depozitlar (ko‘yilmalar) va kimmatbaxo kogozlar bozori bilan bevosita alokaga ega. Bunda asosan foiz me’yorlari asosiy axamiyatga ega. Agarda, foiz me’yorlari baxolar o‘sishini koplasa, mijozlar esa moliya institutlariga ishonch xosil kilishsa, jamgarma bozori valyuta bozoriga asosiy rakobatchi bo‘lishi mumkin. Ko‘pgina mamlakatlarning statistik kuzatishlaridan shu ma’lum bo‘lganki, depozitlar va kimmatbaxo kogozlar bozoridagi operatsiyalar o‘sishi bilan, valyuta bozorlariga iste’molchilar tomonidan bo‘ladigan ta’sir o‘z-o‘zidan kamayadi.
Sarmoyachilar kanday kilib bo‘lsa xam o‘zlarining vaktincha bo‘sh turgan resurslaridan unumli foydalanish va shuningdek, nafakat o‘z resurslaridan, balki xorij aktivlaridan xam foydalanish yo‘llarini izlashadi. Chunki, jaxon moliya bozorining asosiy kismini kapital aktivlar tashkil etadi.
Agarda, depozit stavkalari oshsa, pul okimi valyuta kursining oshishiga olib keladi. Xorijiy sarmoyadorlar uchun, ya’ni, ushbu mamlakat depozitiga o‘z sarmoyalarini ko‘yishni xoxlovchilar uchun ularning valyutalari foiz stavkalaridan keladigan foydadan ko‘ra kimmatlirok bo‘ladi.

18.4. Xarid kobilyati pariteti

Bu savolda nominal kurslarga xarid kobiliyati pariteti kanday ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini ko‘rib chikamiz.

Xarid kobilyati pariteti konsepsiyasi narxlarning tenglashuvi nazariyasiga asoslanadi. Ya’ni, bir xil tovar turli joylarda xar xil narxlarda sotilishi uzok davom etmaydi Agarda, AKSh dollariga mamlakat ichida chet mamlakatlarga nisbatan ko‘prok maxsulot sotib olish mumkin bo‘lsa, u xolda mamlakat ichkarisida sotib olingan maxsulotni chetga sotish orkali foyda olish mumkin. Okibatda foyda olish maksadida xorijga tovar olib chikish ko‘payadi va baxolar tenlashishiga sabab bo‘ladi.
Xarid kobiliyati pariteti konsepsiyasiga ko‘ra valyuta kursi doimo turli mamlakatlarda baxolar darajasining o‘zgarishi natijasida kelib chikadigan farkni koplash uchun zarur bo‘lgan darajada o‘zgaradi. Ya’ni: