28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
53 
«Qo’shilgan sarmoya» doddasi bo’yicha (340-satr) aktsiyalarini nominal 
qiymatdan yuqori narxlarda birlamchi sotish chog’ida olingan emission daromad 
summasi ko’rsatiladi. Qo’shilgan sarmoyaning hisobi «Ustav sarmoyasi» 
hisobvarag’ining «Qo’shilgan sarmoya ilova hisob varag’ida yuritiladi. 
Maskur modda bo’yicha korxonaning Ustav sarmoyasini shakillantirish 
chog’ida yuzaga keladigan. Ta’sis xujjatlari ro’yxatga olingan sanadagi va 
mablag’’lar Ustav sarmoyasiga xakikatda kiritilgan sanadagi O’zbekiston 

---

160 
Respublikasi Markaziy banki kurslari o’rtasidagi kurs farqi summasi xam aks 
ettiriladi. 
 
54. 
«Zaxira sarmoya» moddasi bo’yicha (350-satr) korxona ustaviga ko’ra 
foyda hisobiga barpo etilgan zaxiralar, pul mablag’’lari va korxona mol mulkini 
ko’paytiradigan boshqa tushumlardan tashqari, mol-mulkni qayta baxolash 
chog’ida xosil bo’ladigan infliaktsion zaxiralar summasi ko’rsatiladi. Zaxira 
sarmoyaning hisobi «Ustav sarmoyasi» hisob varag’ining «Zaxira sarmoya» ilova 
hisob varag’ida yuritiladi.
Maskur modda bo’yicha bojxona to’lovlari, soliqlar va byudjetga majburiy 
to’lovlarni to’lash bo’yicha soliq imtiyozlari summalari xam aks ettiriladi, bunda 
soliq solishdan bo’shatib olinadigan mablag’’lar maqsadli vazifalarni bajarishga 
yo’naltirilishi shart bo’lib ular imtiyozli davr tugaganidan keyin «Maksadli 
moliyalash va tushumlar» hisob varag’ida «Ustav sarmoyasi» hisob varag’i 
kreditiga, «zaxira sarmoya» ilova hisob varag’iga hisobdan chiqariladi. 
 
55. 
«Taqsimlanmagan foyda» (qoplanmagan zarar) moddasi bo’yicha (360-
satr) choraklik hisobotlarda foyda netto yani tayyor maxsulot yarim tayyor 
maxsulotlar xarid qilingan buyumlar bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlar 
realizatsiyasida olingan moliyaviy natija , shuningdek operatsion daromad va 
tushumlar, «Davr xarajatlari» hisob varag’idan o’tqaziladigan xarajatlar, 
korxonalarning moliyaviy faoliyatiga doir daromad va xarajatlar, tasodifiy maskur 
korxona uchun tipik bo’lmagan foyda va daromadlar aks ettiriladigan «Foyda va 
zararlar» hisob varag’i bilan korxona hisobot yili davomida soliqlar to’lanishini, 
shuningdek daromad (foyda) solig’ining pirovard hisob-kitobiga doir soliq va 
maxalliy yig’imlar summalarini aks ettiradigan «Hisoblab yozilgan va to’langan 
foyda (daromad) soliqlari» hisob varag’i o’rtasidagi farq aks ettiriladi. 
Hisobot yili tugashi bilan «Hisoblab yozilagan va to’langan foyda
(daromad)» soliqlari hisob varag’i debeti bo’yicha hisobga olingan summalar 
«Foyda va zararlar «hisob varag’i debetiga ko’chiriladi, «Hisoblab yozilgan va 
to’langan foyda (daromad) soliqlari» hisob varag’i yopiladi va 1 yanvarga saldo 
bo’lmaydi. 
Hisobot yilining sof foydasi ( zarari) unda qoladigan «Foyda va zararlar» 
hisob varag’i saldoni «Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar)» hisob 
varag’ining debediga (zarar) yoki kreditga (sof foyda) o’tqazish yo’li bilan 
yopiladi.
Yillik hisobotda «Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar)» hisob 
varag’i kreditiga ko’chirilgan foyda 360-satr bo’yicha xam ko’rsatiladi. Bunda 
agar ushbu hisobvaraqda (aloxida ilova hisob varag’ida) ilgari o’tgan yillarning 
taqsimlanmagan foydasi qoldig’i bo’lsa, hisobot yili uchun taqsimlanmagan 
foydaning qoldig’i qo’shiladi va jamlangan foyda ko’rsatiladi. 
Agar korxona zarar ko’rgan bo’lsa, chorak oxirida bu zarar ushbu modda 
bo’yicha «minus» belgisi bilan ko’rsatiladi. Shuningdek «minus» belgisi bilan
«Hisoblab yozilgan va to’langan foyda (daromad) soliqlari» hisob varag’i 
saldosining «foyda va zararlar» hisob varag’i saldosidan oshiq summasi 
ko’rsatiladi. 

---

161