3-mavzu: dunyo aholisi geografiyasi

Aholining milliy tarkibi

Muayyan hudud yoki mamlakatda yashovchi aholining millatlar boʻyicha tarkibi. aholining milliy tarkibiga haqidagi maʼlumotlar aholi roʻyxati oʻtkazish va statistik roʻyxat olib borish yoʻli bilan aniqlanadi. Etnik statistika rivojlanmagan davlatlar, regionlarda esa aholining til birligiga, diniga qarab millatlarga, etnik guruhlarga ajratiladi.
Dunyo aholisining milliy tarkibini aniq bilish juda mushkul, chunki dunyoning koʻp qismlarida assimilyatsiya (qorishish) va konsolidatsiya (milliy jipslashish) jarayonlari keng tarqalgan. Ayrim mamlakatlarda oʻtkazilgan roʻyxatlarda milliy tarkibi nisbatan toʻla yoritiladi. Baʼzi hollarda esa millatlar haqida maʼlumot toʻla koʻrsatilmaydi. Shuningdek, davlatlar boʻyicha kabul qilingan etnik terminologiyada ham farq mavjud. Masalan, ingliz, fransuz, ispan tilida soʻzlashuvchi koʻpgina mamlakatlarda „Millat“ tushunchasi doimo „Davlat“ tushunchasi bilan tenglashtiriladi va „millat“ atamasi davlatga mansublik — fuqarolikni bildiradi. Shuning uchun koʻp manbalarda etnik guruxdar — xalqlar haqida maʼlumotlar uchraydi. Dunyoda qariyb 3 ming xalq roʻyxatga olingan va ular turli qitʼalarda istiqomat qiladi.
Yevropa mamlakatlari aholining milliy tarkibiga boʻyicha 3 guruhga boʻlinadi: 1) bir millatli davlatlar. Bu davlatlarning har birida asosiy millat 90 % va undan ortiqroq qismni tashkil etadi. Bu guruhga Polsha, Germaniya, Vengriya, Daniya, Shvetsiya kabi 20 dan ortiq mamlakat kiradi; 2) koʻp millatli davlatlar. Bu davlatlarga Buyuk Britaniya, Ispaniya, Shveytsariya kabi mamlakatlar kiradi. Ularda asosiy millat bilan birga boshqa millatlar ham istiqomat qiladi va aholi tarkibida salmoqli oʻrinni egallaydi; 3) oraliq davlatlar. Bunday davlatlarda milliy masalaga oid muammolar toʻla hal qilinmagan. Oz sonli xalqlar va millatlarni majburan assimilyatsiya qilish siyosati amalga oshiriladi (Ispaniya, Irlandiya).
Osiyo koʻp millatliligi boʻyicha boshqa qitalardan ajralib turadi. Bu qitʼada bir millatli davlatlar juda kam. Ularga Yaponiya, Koreya va ayrim arab davlatlari — Yaman, Saudiya Arabistoni, Iordaniyani kiritish mumkin.