3-mavzu: Odam va hayvonlarda parazitlik qiluvchi zuluklar va mollyuskalar

Zaxkashlar (Ceratopogonidae)
oilasi vakillari qon so‘ruvchi ikki qanotlilar 
ichida eng maydasi hisoblanadi (0,5-4 mm). Bosh qismi biroz katta, unda 1 juft 
murakkab ko‘zlari joylashgan. Og‘iz apparati sanchib-so‘ruvchi tipda. Qanotlarida 
dog‘lar va tuklari bor. Oyoqlari uzun va tirnoqli bo‘ladi.
Bu hasharotlar zax, 
sernam joylarda, unchalik katta bo‘lmagan suv havzalarida, ko‘l va hovuz 
suvlarida, 
botqoq 
joylarda 
yashaydi. 
Shuning 
uchun 
ular "mokres", ya’ni zaxkash deb aytiladi. Hozirgi vaqtda zaxkashlarning 4000 ga 
yaqin turi ma’lum. Ular asosan Sibir va Uzoq Sharqda, O‘rta Osiyo, Shimoliy va 
Janubiy Amerikada hamda Tinch okeanining ko‘pgina orollarida keng tarqal-gan. 
O‘zbekistonda 60 dan ortiq turi uchraydi. Urg‘ochi zaxkashlar juftlashib bo‘lgach 
qon so‘radi va har xil sernam joylarga, hatto oqmas ko‘lmak suvlarga 40 dan 120 
tagacha, o‘z hayoti davomida esa 350 tagacha tuxum qo‘yadi. Oradan 3-6 kun 
o‘tgach, ulardan ipsimon ko‘rinishidagi 0,5 mm uzunlikdagi lichinkalar chiqadi. 
Lichinkaning bosh qismi qo‘ng‘ir rangda bo‘ladi. Lichinkalari ko‘lmak suv yoki 
nam tuproqlarda 25-30 kun yashab, 15 mm uzunlikda bo‘ladi va 3 marta tullab 
g‘umbakka aylanadi. Oradan 3-5 kun o‘tgach, g‘umbakdan qanotli hasharotlar 
chiqadi. Shunday qilib, zaxkashlar-ning tuxum qo‘yishidan to jinsiy voyaga 
yetishiga qadar 60 kun o‘tadi. Bir yilda zaxkashlar 2-5 marta avlod berishi 
mumkin. Zaxkashlarning urg‘ochisi har xil issiqqonli hayvonlar, odam va 
sudralib yuruvchilarning qonini so‘rib oziqlanadi. Ular ertalab va 
kechqurunlari faol qon so‘radi. Chaqishidan teri qichiydi, teri ostidagi 
to‘qimalar shishib ketib, hayvon qattiq bezovtalanadi, junlari to‘kilib 
oriqlay 
boshlaydi. 
Bundan 
tashqari, 
zaxkashlar 
bir 
qator 
infeksion, 
invazion, virusli va boshqa kasalliklarning qo‘zg‘atuvchilarini yuqtiradi. 
Tulyaremiya, qo‘ylardagi virus va otlar-dagi o‘lat kasalliklari, onxotserkoz, 
gemosporidioz, 
filyarioz, 
yapon 
ensefaliti 
shular 
jumlasidandir.