3-mavzu. Taklif va talab elastikligi Reja



Yüklə 194,75 Kb.
səhifə6/11
tarix25.01.2023
ölçüsü194,75 Kb.
#80635
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
3-mavzu.Taklif va talab elastikligi

b0 /b1
S
QS a0

  • a1P




Pe E
D  b1

E





Pe Qe
Pe



a0 /a1
ES
D
a1

Q
e

QD b0 b1P
Qe Q
5.4-rasm. Talab va taklifning eksperimental yo`l bilan chizilgan grafigi




D
Talab va taklif tenglamalari quyidagicha yoziladi:

Talab:
Q b0
b1 P
(5)

Taklif: QS
a0

  • a1 P

(6)

Asosiy muammo berilgan tenglamalardagi o`zgarmas
a0 , a1 ,b0 ,b1

qiymatlarini aniqlashdan iborat. Bu o`zgarmas qiymatlarni tanlash ikki bosqichda amalga oshiriladi.
Birinchi bosqich. Talab va taklifning narx bo`yicha elastikligini

eslaymiz:
E P Q , bu yerda Q
- narxning bir birlik o`zgarishiga

Q P P
to`g`ri keladigan talab yoki taklifning miqdoriy o`zgarishi. Chiziqli
Q
bog`lanishlarda P nisbat o`zgarmas miqdor bo`ladi. (5) va (6)

tenglamalardan ko`rinib turibdiki, taklif uchun bu nisbat
Q a
, talab

P 1

uchun esa
Q
P  b1
Q
. Endi bu qiymatlarni, ya′ni P
ni elastiklik

formulasiga qo`yamiz:

S Pe

D Pe



Taklif:
EP a1 Q
(7) Talab:
EP  b1 Q
(8)

e   e
Bu yerda Pe va Qe lar muvozanat narx va muvozanat tovar miqdori

bo`lib, ular berilgan. Biz
ES , ED , Pe ,Qe
ko`rsatkichlarning qiymatlariga ega

bo`lganimiz uchun, ularni (7) va (8) tenglamalarga qo`yishimiz mumkin.

Demak, biz shu yo`l bilan a1
va b1
larning qiymatlarini hisoblaymiz.

Ikkinchi bosqich. Endi a1
va b1
larning qiymatlarini va Pe va Qe

larni (5) va (6) tenglamalarga qo`yib a0
va b0
larning qiymatini topamiz:

a0 Qe a1 Pe ; b0 Qe b1 Pe .

P

P

E

E
Misol. Apelsinning narx bo`yicha talab va taklif elastikligi

koeffitsientlari quyidagicha:
D va
S berilgan. Apelsinning bozordagi ko`rsatkichlari

Qe  7500 kg/yil,
Pe  6000
so`m/kg,
S  1,6;
D  0,8


P

P

E

E
Birinchi bosqich. Berilganlarni (7) tenglamaga qo`yib a1 ni topamiz.

1,6  a1
6000

 ,
7500
bundan
a1  2 .

 
Ikkinchi bosqich. a1 ning qiymatini Pe va Qe larning qiymati bilan birga (5) tenglamaga qo`yib, a0 ni aniqlaymiz:
7500  a0  2  6000  a0  12000,
bundan, a0 7500 12000 4500. Biz aniqlangan a0 va a1 ning qiymatini taklif tenglamasiga qo`yib, taklifning aniq tenglamasini topamiz:

Taklif: QS
 4500  2P.

Xuddi shu yo`l bilan talab tenglamasini aniqlaymiz:

 0,8  b1
6000

 ,
7500
bundan
b1  1.
b1,
Pe,
Qe larning qiymatlarini (6)

 

tenglamaga qo`yamiz va b0
ni aniqlaymiz:

7500  b0 1 6000  b0  6000,
yoki b0 7500 6000 13500.

Shunday qilib, talab chizig`i quyidagi ko`rinishda bo`ladi:
QD  13500  P.
Xatoga yo`l qo`yilmaganligini tekshirish uchun talab bilan taklifni
tenglashtirib, muvozanat narxni aniqlaymiz:

QS QD ,
 4500  2P  13500  P,
3 P  18000,
P 6000 . Demak

6000 so`m muvozanat narx.
    1. Talabning narx bo`yicha elastikligi yordamida daromadlarni tahlil qilish

Tahlilni chiziqli talab funksiyasi orqali ko`rib chiqamiz. Umumiy

holdagi talab chiziqli funksiyasi berilgan bo`lsin: Elastiklikning ta`rifiga ko`ra:
QD a b P .


p
E Q'
P  b

p
Q
P


a b P
  P
a P b
LG
AF
  LC .
AL

Talabning narx bo`yicha elastikligi va daromad o`rtasidagi bog`liqlikni ifodalovchi grafik chizamiz (5.5-rasm).
L nuqta talab chizig`i bo`yicha A nuqtadan C nuqtaga harakat qilganda, talab elastikligi kamayadi. U har doim manfiy, absolyut qiymati bo`yicha LC kesmaning AL kesmaga nisbatiga teng va AC chiziqning o`rtasida birga teng. 3.5-rasmning pastki qismida daromadning narxga

bog`liqligi ko`rsatilgan:
P
a/b F
TR Q P(Q) .



0


TR


TR*


0 a/2 C Q


5.5-rasm. Talabning narx bo`yicha elastikligi va daromad o`rtasidagi bog`liqlik

Bu funksiya kvadratik funksiya bo`lib, u o`zining maksimumiga 0C

kesmaning o`rtasida erishadi:
a QD
QD a b P
funksiyadan P ni topsak,

P b bo`ladi va P ni
TR Q P(Q)
formulaga qo`yamiz. Natijada

ishlab chiqarish hajmi Q dan bog`liq daromad funksiyasini olamiz:

TR Q
a QD
b
Q a
b

  • Q2

b

. Bu funksiyaning kritik nuqtasini topamiz,



ya′ni daromadni maksimal qiladigan Q ni topamiz (buning uchun daromad funksiyasidan Q bo`yicha hosila olib nolga tenglashtirib, Q ga nisbatan yechib, daromadni maksimallashtiradigan Qe ni topamiz):

TR a 2Q 1 0 , yoki Qe a
da daromad maksimal qiymatga

Q b b 2
erishishga ishonch hosil qilamiz. Haqiqatdan ham 5.5-rasmda, talab AB
oraliqda elastik ED 0 va bu oraliqda talab miqdorining oshishi va
narxning kamayishi daromadni oshib borishiga, talab elastik bo`lmagan
BC oraliqda daromad miqdorining kamayib borishiga olib keladi.
Tаlаb elаstikligining daromadga tа′siri 5.1-jadvalda keltirilgan.
5.1-jаdvаl
Tаlаb elаstikligining nаrх vа daromadga tа′siri




Elаstiklik kоeffitsiеnti miqdоri

Tаlаbning nаrх o`zgаrishigа munоsаbаti

Mоhiyati

Daromadgа tа′siri

nаrхning оshishi

nаrхning pаsаyishi

Birdаn
kаttа (Ed >1)

―Elаstik‖ yoki
―nisbаtаn elаstik‖

Tаlаb miqdоrining
o`zgаrishi nаrх o`zgаrishidаn yuqоri

Dаrоmаdni kаmаytirаdi

Dаrоmаdni оshirаdi

Birgа tеng (Ed =1)

Bаrqаrоr

Tаlаb miqdоrining
o`zgаrishi nаrх o`zgаrishigа tеng

Dаrоmаd o`zgаrmаydi

Dаrоmаd o`zgаrmаydi

Birdаn
kichkinа (Ed <1)

―Nоelаstik‖ yoki
―nisbаtаn nоelаstik‖

Tаlаb miqdоrining
o`zgаrishi nаrх o`zgаrishidаn kam

Dаrоmаdni оshirаdi

Dаrоmаdni kаmаytirаdi

Manba: mualliflar ishlanmasi
Mahsulotga talab elastik bo`lganda (5.6-a-rasm), narxni P1 dan P2 ga oshirish natijasida olinadigan A yuzaga teng qo`shimcha daromadga (+TR)

nisbatan, talabning Q1 dan Q2 ga qisqarishi natijasida ko`riladigan B yuzaga teng zarar (–TR) ko`pligidan sotuvchining yalpi daromadi qisqaradi. Mahsulotga talab noelastik bo`lganda esa (5.6-b-rasm) narxni P1 dan P2 ga oshirish natijasida olinadigan A yuzaga teng qo`shimcha daromad (+TR), talabning Q1 dan Q2 ga qisqarishi natijasida ko`riladigan B yuzaga teng zarardan (–TR) ko`pligidan yalpi daromad oshadi.
P P

Yüklə 194,75 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin