301-guruh talabasi pirmatova dilxumorningning zoologiya fanidan «Biologiyani o`qitishda didatik o`yin texnologiyasining konferensiya, matbuot konferensiyasi metodlaridan foydalanish»

Kurs ishi vazifasi: O'quvchining har qanday tadqiqot ishlarida ishtirok etishi, uning faoliyati natijasidan ko'ra, ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun muhimroqdir. O'yinlar o'quvchilarni o'ziga xos g'oyalar bilan chiqishga va ijodiy qarorlar qabul qilishga undashi mumkin. Ba'zan bu boshqa qarashlarning tarafdorlari bilan ziddiyatga, o'z nuqtai nazarini himoya qilish zarurligiga olib keladi. Shunday qilib, didaktik o'yin ijodiy fikrlashni rivojlantirishga hissa qo'shadi.
Kurs ishi obyekti: Biologiya darslarida rol o'ynash o'quvchilarning qobiliyatini shakllantiradi, muammolarni jamoaviy hal qilish qobiliyatini rivojlantiradi, tezkor ravishda qarorlar qabul qiladi, amalga oshirilgan harakatlar oqibatlarini bashorat qiladi, tashabbuslarni rivojlantiradi va biologik hamda tibbiy tushunchalar bilan ishlash qobiliyatini rivojlantiradi.
Kurs ishi predmeti: Zamonaviy jamiyatda dinamizm va o'zgaruvchanlik kabi tubdan yangi xususiyatlar ta'lim tizimiga tobora ko'proq xos bo'lib bormoqda. Kommunikativ ko'nikmalar, vaziyatlarni modellashtirish, dialog, munozaralarda tajriba orttirish va ijodiy faoliyat bilan shug'ullanish qobiliyati hayotda tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shu bilan birga, o'rganishga qiziqishning pasayishi, intellektual passivlik mavjud.
Kurs ishi muammosi: Didaktik o‘yinli darslar orqali quyidagi funksiyalar amalga oshiriladi:
1. Ta’lim-tarbiya berish;
2. Shaxsni rivojlantirish;
3. O'quvchilami ijodiy faoliyatga yo'naltirish;
4. Bilimlarni nazorat va tahlil qilish;
5. Kasblar bilan tanishtirish va kasbga yo'naltirish;
6. O'quvchilarning muloqot va nutq madaniyatini rivojlantirish;
Ta’lim-tarbiya jarayonida bu funksiyalar o'zaro chambarchas holda
amalga oshiriladi, lekin quyida o‘rganiladigan didaktik o'yin turlarida
qaysidir funksiya ustunlik qiladi.

Biologiya darslarida o’quvchilarning didaktik o’yin faoliyatini tashkil etish bosqichlari .
O'quvchilar nafaqat o'ynashni, balki topshiriqlar muallifi bo'lishni ham yaxshi ko'rishadi. Buning uchun siz mavzuni chuqur o'rganishingiz kerak. Afzalligi shundaki, o'yin jarayonida tushunchalar ularning xususiyatlari to'liqligi jihatidan ko'p jihatdan ko'rib chiqiladi.
O'yinlarda mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga turtki beradigan to'g'ri va noto'g'ri bayonotlar qo'llaniladi. Qaror qabul qilishda mustaqillik namoyon bo'ladi, o'z nuqtai nazarini himoya qilish, o'z bilimiga ishonchni his qilish, tinglovchilar qo'rquvini yengish mumkin. Natijada maktab o'quvchilarining ijodiy salohiyati oshkor bo'ladi.
Turli xil o'yin vaziyatlari biologiya darsida o'quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishning samarali vositasi bo'lib xizmat qilishi mumkin. O'ynash paytida o'quvchilar o'zlariga ijodiy vazifalar qo'yadilar, ularni hal qilishda ularga chuqur bilim, turli ko'nikma va malakalar, ixtiro, tasavvur, xayol yordam beradi.
Ko'pincha, biologiyani o'qitishda nazariy bilimlarni ularni amaliy qo'llash bilan samarali birlashtirishga qaratilgan rol o'ynash va ishbilarmon o'yinlar ishlatiladi. Ushbu o'yinlarda, vaqt etishmasligi, to'liq bo'lmagan ma'lumot va o'yinning boshqa ishtirokchilarining qarshiliklariga duch kelgan holda, ishtirokchilarni muayyan qarorlarni qabul qilishga majbur qiladigan keskin, ziddiyatli vaziyat yaratiladi.
O'quvchining har qanday tadqiqot ishlarida ishtirok etishi, uning faoliyati natijasidan ko'ra, ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun muhimroqdir. O'yinlar o'quvchilarni o'ziga xos g'oyalar bilan chiqishga va ijodiy qarorlar qabul qilishga undashi mumkin. Ba'zan bu boshqa qarashlarning tarafdorlari bilan ziddiyatga, o'z nuqtai nazarini himoya qilish zarurligiga olib keladi. Shunday qilib, didaktik o'yin ijodiy fikrlashni rivojlantirishga hissa qo'shadi.
O'yin davomida o'quvchilarning ijodiy xatti-harakatlarini rag'batlantirishning bir necha psixologik tamoyillari mavjud. Mehmondo'st, ijodiy va qulay sinf muhiti juda muhimdir. O'qituvchi ijodkorlik namunasini ko'rsatishi, ijodiy ishlarni baholash va tanqid qilishdan saqlanishi, o'ziga xos g'oyalarni rag'batlantirishi va shu tariqa aqliy hujumni yaratishga intilishi kerak. O'qituvchi savollar berish va maktab o'quvchilarining fikrlash yo'nalishini boshqarish orqali ularning faoliyatini nazorat qiladi, yuzaga keladigan muammolarni ijodiy hal qilishga hissa qo'shadi. Shunday qilib, o'qituvchi va o'quvchilar o'rtasida ijodiy hamkorlik amalga oshiriladi.
Sinfdagi o'quvchilarga asoslanib, siz o'yinni amalga oshiradigan asosiy maqsadlarni shakllantirishingiz mumkin:
- mavzuga qiziqish uyg'otish;
- o'quv adabiyotlari bilan ishlash zarurligini keltirib chiqaradi;
- fikr jarayonlarini masalaning mohiyatini mustaqil idrok etishga yo'naltiring.
Shunday qilib, biologiya darslarida rol o'ynash o'yinlari o'quvchilarni aloqa faoliyatiga jalb qilishning samarali usuli bo'lib, ular jamoaviy vakolatni rivojlantirishga yordam beradi.
Biologiya darslarida rol o'ynash o'quvchilarning qobiliyatini shakllantiradi, muammolarni jamoaviy hal qilish qobiliyatini rivojlantiradi, tezkor ravishda qarorlar qabul qiladi, amalga oshirilgan harakatlar oqibatlarini bashorat qiladi, tashabbuslarni rivojlantiradi va biologik hamda tibbiy tushunchalar bilan ishlash qobiliyatini rivojlantiradi.
O'quvchilarning kognitiv faolligini oshirish - bu o'quvchilarning o'qituvchi bilan birgalikda faol ish olib borishi, o'quv jarayonida ongli ravishda aks etishi, bilimlarimizni, yangi g'oyalarimiz, his-tuyg'ularimiz yoki fikrlarimizni kuzatishi, tasdiqlashi, rad etishi yoki kengaytirishi uchun atrofdagi dunyo haqida shunday o'rganish muhitini yaratishdir. O'quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish pedagogikaning abadiy muammolaridan biri bo'lgan va shunday bo'lib qolmoqda.
Zamonaviy jamiyatda dinamizm va o'zgaruvchanlik kabi tubdan yangi xususiyatlar ta'lim tizimiga tobora ko'proq xos bo'lib bormoqda. Kommunikativ ko'nikmalar, vaziyatlarni modellashtirish, dialog, munozaralarda tajriba orttirish va ijodiy faoliyat bilan shug'ullanish qobiliyati hayotda tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shu bilan birga, o'rganishga qiziqishning pasayishi, intellektual passivlik mavjud. Bu o'qituvchining faol aqliy faoliyatni talab qiladigan usul va usullardan foydalanishga tobora doimiy e'tiborini tushuntiradi, uning yordamida tahlil qilish, taqqoslash, umumlashtirish, muammoni ko'rish, gipotezani shakllantirish, echim izlash, olingan natijalarni to'g'rilash ko'nikmalari. shakllanadi (aslida bu ko'nikmalarni o'rgatish ijodiy faoliyatga boshlashdir).

O'quvchilarning bilim faolligini oshirish tamoyillari:

- o'quvchilarning mustaqil faoliyati printsipi;
- bilimlarni anglash printsipi;
- barcha o'quvchilarni, shu jumladan eng zaiflarni umumiy rivojlantirish bo'yicha maqsadli va tizimli ish printsipi;
Didaktikaning muhim muammolaridan biri bu sinfda o'quvchilarning bilim faolligini oshirish muammosi. Bu o'qituvchining maktab o'quvchilarida ta'lim faoliyatini rag'batlantirish bo'yicha maqsadga muvofiqligini anglatadi. Darsda o'quvchining faol aqliy ishi, kognitiv mustaqillik muvaffaqiyatli o'rganish garovidir. o'quvchilarning mustaqil bilim faoliyatini rivojlantirish variantlaridan biri bu didaktik o'yinlardan foydalanishdir.
Ta'lim o'yinlari bir nechta funktsiyalarga ega:
- o'quvchining shaxsiyatiga ta'sir qiladi, uning tafakkurini rivojlantiradi, dunyoqarashini kengaytiradi;
- muayyan vaziyatda navigatsiya qilishni va nostandart ta'lim muammosini hal qilish uchun bilimlarni qo'llashni o'rgatadi;
- o'quvchilarning bilim faoliyatini rag'batlantiradi va rag'batlantiradi, kognitiv qiziqishni rivojlanishiga hissa qo'shadi.
Biologiya o'qitish amaliyotida tez-tez ishlatiladigan intellektual o'yinlari va o'yin texnikasining ba'zi bir misollari:
a) " O'tkazish" metodi bir nechta jamoalarga bo'linishi kerak (bu qatorlar bo'yicha mumkin). Jamoa a'zolari birin-ketin o'tirishadi. Birinchi stolga bir varaq qo'yiladi va masalan, xochga mixlangan oilaning bir xususiyatiga (yoki boshqa biron bir narsaga) qog'ozga yozib, orqada o'tirganga berish uchun topshiriq beriladi. Oxirgi o'yinchi tugagach, u qo'lini ko'taradi. Vazifaning to'g'riligi va tezligi baholanadi, guruh tomonidan eng tezkor bo'lgan belgilar yoziladi. Boshqa jamoalar o'zlarining varaqlaridan nomlangan belgilarni kesib tashlashadi. To'g'ri belgilarni chizib tashlamagan va o'yinni boshqalardan oldinroq tugatganlar g'olib bo'lishadi.
b) " qatorni davom ettirish " - bu bitta mavzuga tegishli so'zlar ketma-ketligi, ammo unga qo'shilishi kerak bo'lgan bir nechta tushunchalar etishmayapti.
c) " Zanjir" "Oziq-ovqat aloqalari" mavzusini o'rganish uchun yaxshi. Bir o'yinchi fotosintezga qodir organizmni, ikkinchisi o'yinchi oldingisi bilan oziqlanadigan organizmni (o'txo'r), keyingisi yirtqich hayvonni va boshqalarni nomlaydi. Zanjirning keyingi a'zosini nomlay olmagan kishi jarima nuqtasini oladi va o'yinni qayta boshlaydi. G'olib eng kam penaltilar soniga ega bo'lgan hisoblanadi.
Xuddi shu o'yin texnikasini hayvonlar va odamlarning organlar tizimini o'rganishda qo'llash maqsadga muvofiqdir.
d) " Kompozit tasvir" - maktab o'quvchilari guruhi - bu politsiya bo'limi. O'yin boshlovchilari politsiya bo'limidan yo'qolgan o'simlik (botanika fanini o'rganayotganda) yoki hayvonni (zoologiya fanini o'rganayotganda) topish uchun yordam so'rashadi. Tashqi tuzilish yoki fiziologiyaning xususiyatlarini hisobga olgan holda ob'ektni tavsiflash yoki uning tarkibini yaratish kerak. e) Ta'lim o'yinlari - juftini top.
Juftini top Hashoratlarni top.
«Ishbilarmonlar» o'yini ham boshqa o'yinlar kabi, o'qituvchi va
o'quvchilardan puxta tayyorgarlik ko'rishni talab etadi. Shu sababli
o'qituvchi quyidagi vazifalarni bosqichma-bosqich amalga oshirishi
zarur:
— qaysi mavzular ishbilarmonlar o'yini tarzida o'tkazishni belgilash;
— didaktik o'yinning maqsadi, vazifasi, borishi, mantiqiy ketmaketligi, o'quvchilar bajarishi lozim bo'lgan topshiriqlami aniqlash va
rejalashtirish.
— didaktik o'yin davomida o'quvchilar oldiga qo'yiladigan o'quvbilish xarakteridagi muammoli vaziyatlar tizimini vujudga keltirish yo'llarini aniqlash va loyihalash;
— o'quvchilami didaktik o'yinning maqsadi va vazifalar bilan tanishtirish, didaktik o'yin talab etadigan vazifalarni taqsimlash va har bir o'quvchiga tegishli aniq yo'llanmalar, ko'rsatmalar berish.
Mazkur o'quv-bilish xarakteridagi muammoli vaziyatlarni hal etishda
o'quvchilarning avvalgi mavzulardan o'zlashtirgan bilim, ko'nikma va
malakalami tanish, odatiy va yangi kutilmagan vaziyatlarda qo'llash
imkoniyatlarini aniqlash.
O'quvchilarning didaktik o'yinga tayyorgarlik faoliyatini kuzatish
va nazorat qilish; Ta’lim-tarbiya jarayonini hozirgi zamon talabiga mos holda tashkil
etilgan darsda o'qituvchi har bir mavzu mazmuniga bog'liq holda
o'quvchilami kasbga yo'llashi va shu kasblarini egallashlari uchun
qanday bilimlarga ega bo'lishi kerakligini qayd etishi lozim.
Umumiy o'rta ta’lim maktablarida o'qitiladigan barcha fanlarning
asoslarini, jumladan, biologiyani juda yaxshi o'zlashtirgan, bilimdon,
zukko shaxslar bozor iqtisodiyoti sharoitida, jamiyatda o'z o'm ini topishi, ko'proq tadbirkorlik bilan shug'ullanishlariga imkon yaratilishi
qayd etiladi.
Agar ular fan asoslarini yaxshi bilmasalar, tadbirkorlik bilan shug'ullana olmasliklari, shug'ullansalar ham o'z biijasiga yoki korxonakonsemiga foyda keltira olmasliklari, oldi-sotdi jarayonlarida inqirozga duch kelishi va ish o'rinlarini yo'qotishlari mumkin.
Respublikamizda «Toshkent», «Turkiston», «Osiyo» va shu kabi
tovar biijalari, qo'shma korxonalar, fermer xo'jaliklari bo'lib, sanoat
korxonalariga ko'proq xomashyo, qishloq xo'jaligi mahsulotlari, chorwww.ziyouz.com kutubxonasi va mollari xarid qilib, ulami aholiga yetkazib berish bilan shug'ullanayaptilar, shu sababli bunday biijalarda ishlaydigan ishbilarmonlar
qishloq xo‘jaligining nazariy asoslari bo'lgan biologiya fan asoslarini
yaxshi bilishlari kerak. Modomiki shunday ekan, biologiya darslarida o‘quvchilami bozor iqtisodidagi muammolarni hal etishga yo‘naltirish hozirgi vaqtda eng dolzarb muammo hisoblanadi.
Ushbu maqsadni ro‘yobga chiqarishda zoologiya kursida «Sut
emizuvchilar sinfiga mansub chorva mollari. Qoramolchilik, qo‘ychilik,
yilqichilik» mavzusini o'rganishni auksion-dars shaklida o'tkazish yuqori
samara beradi. Auksion darsni o'tkazish uchun bir hafta avval o'qituvchi o'quvchilar
bilan vazifani taqsimlab oladilar.
O'qituvchi bu darsda «Toshkent» tovar biijasining vitse-prezidenti
vazifasini, sinfdagi o'quvchilarning 50% i shu biijaning kommersantlari,
qolgan o'quvchilar respublikamizdagi boshqa biijalar, fermer xo'jaligi
fermerlari, qo'shm a korxona va biijalam ing menejerlari vazifasini
bajaradilar.
Vazifalar belgilanib bo'lgach, o'qituvchi ularga xonaki hayvonlaming o'ziga xos xususiyatlari, hayvon zotlarini keltirib chiqarishda
qo'llanadigan usullar, qoramollaming go'sht — sut, go'sht, sut beradigan otlarning chopqir, og'ir yuk tortuvchi, qo'ylam ing sermahsul
zotlari haqida m a’lumot to'plashni va auksionda faol ishtirok etishni
topshiradi. Auksion darsning muvaffaqiyatli chiqishi darsga sinfdagi barcha
o'quvchilarning faol tayyorgarlik ko'rishi, chorva mollari har bir zotining
rasmi, ko'rgazma nusxalari namoyish qilinishi bilan bog'liq. Auksiondarsda tovar biijasining kommersantlari, bu zotlari sotib oluvchi menejer, fermerlar qatnashadilar. Unda faol ishtirok etgan o'quvchilar rag'batlantirilib, baholanadi.
O'qituvchi darsning tashkiliy qismidan so'ng o'quvchilami bugungi
darsning mavzusi, maqsadi va borishi bilan tanishtiradi.
Shundan keyin qoram ollam ing sut beruvchi qora va ola, qizil
dasht, Bushuyev zotlari, sersut-go'shtdor Simmental, Kostroma zotlari, go'shtdor qozog'iston oqboshi, Santa-sentrida, Gereford, Shortgom zotlari auksionga qo'yilganligini ma’lum qiladi. O'quvchilar ushbu zotlarga ta ’rif beradi va eng to 'liq ta’rif bergan auksion ishtirokchisi mazkur zotlarni ramziy ravishda sotib oladi.