301-guruh talabasi pirmatova dilxumorningning zoologiya fanidan «Biologiyani o`qitishda didatik o`yin texnologiyasining konferensiya, matbuot konferensiyasi metodlaridan foydalanish»

Dars bosqichlari
Didaktik o'yinli darslar
An’anaviy darslar

6-modul.

Modul dasturini yakunlash.
Maqsad. O‘z faolyatini tahlil qilish, o ‘z-o‘zini baholash.
1. Modul dasturining didaktik maqsadini o‘qib chiqing. Ko'zlangan maqsadga qay darajada erishdingiz?
2. Matnda berilgan asosiy tushunchalar va tayanch atamalarni
takrorlang.
3. Ushbu matn va modul dasturi sizning pedagogik faoliyatingizda
qanday o'zgarishlar bo'lishiga zamin tayyorlaydi deb o‘ylaysiz?
4. Mustaqil ishlash jarayonidagi faoliyatingizni 5 balli tizimda baholang.
5. Mustaqil ish davomidagi o'z faoliyatingizdan qoniqish hosil qilgan
bo'lsangiz, tanlagan mavzuyingiz bo'yicha didaktik-o'yinli dars ishlanmasini ishlang.
6. Mustaqil ish davomidagi faoliyatingizdan qoniqish hosil qilmagan
bo'lsangiz, matn va modul dasturi ustida takroran ishlang.

Biologiya darslarida didaktik o’yinli darslarga qo’yiladigan talablar.
Didaktik o‘yinli darslar orqali quyidagi funksiyalar amalga oshiriladi:
1. Ta’lim-tarbiya berish;
2. Shaxsni rivojlantirish;
3. O'quvchilami ijodiy faoliyatga yo'naltirish;
4. Bilimlarni nazorat va tahlil qilish;
5. Kasblar bilan tanishtirish va kasbga yo'naltirish;
6.O'quvchilarning muloqot va nutq madaniyatini rivojlantirish;
Ta’lim-tarbiya jarayonida bu funksiyalar o'zaro chambarchas holda
amalga oshiriladi, lekin quyida o‘rganiladigan didaktik o'yin turlarida
qaysidir funksiya ustunlik qiladi. Masalan, konferensiya darslarida shaxsni
rivojlantirish ustunlik qiladi, qolgan funksiyalar unga ilova bo'ladi,
o'yin mashqlarda bilimlarni nazorat va tahlil qilish ustunlik qiladi,
qolgan funksiyalar uni to'ldiradi va h.k.
3-modul.
O'qituvchi didaktik o'yinli darslami o'tkazishga qizg'in tayyoigarlik
ko'rishi va uni o'tkazishda quyidagi didaktik talablarga amal qilishi lozim:
— didaktik o'yinli darslar dasturda qayd etilgan mavzulaming ta’­
limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsad va vazifalarni hal qilishga
qaratilgan bo'lishi;
— amaldagi va jamiyatdagi muhim muammolarga bag'ishlanib, ular
o'yin davomida hal qilinishi;
— barkamol shaxsni tarbiyalash tamoyillariga, sharqona odob-axloq
me’yorlariga mos kelishi;
— o'yin strukturasi mantiqiy ketma-ketlikda bo'lishi.
Mazkur darslarda didaktik tamoyillarga amal qilinishi va eng kam
vaqt sarflanishiga erishish kerak.
Didaktik o'yinli darslarning muvaffaqiyati, avvalo, o'quvchilarning
mazkur o'yinlarga puxta va qizg'in tayyoigarlik ko'rishlariga, o'qituvchining mazkur faoliyatni tashkil etish va mohirlik bilan boshqarishiga
bog'liq.
O'quvchilarning didaktik o'yinga tayyorgarlik ko'rish faoliyati quyidagilami o'z ichiga olishi:
— didaktik o'yin maqsadi, vazifasi, olib borilish tartibi, qoidalari
bilan tanishish;
— didaktik o'yin maqsadi va vazifasidan kelib chiqadigan muammoli
vaziyatni anglash;
— muammoli vaziyatdan chiqish yo'llarini topish;— har bir o'quvchi o'zi bajarishi lozim bo'lgan vazifalarni anglashi, o'qituvchidan kerakli yo'riqnoma va ko'rsatmalar olish;
— turli bilim manbalaridan foydalangan holda muammoli vaziyatni
hal etishning optimal variantini tanlash;
— didaktik o'yin ishtirokchilari o'rtasida o'zaro hamkorlik, o'zaro
yordam va o'zaro nazorat vujudga kelishi lozim.
4-modul.
Didaktik o'yinli darslarni o'quvchilarning bilim olish va o'yin faoliyatining uyg'unligiga ko'ra sujetli-rolli o'yinlar, ijodiy o'yinlar,
ishbilarmonlar o'yini, konferensiyalar, o'yin mashqlarga ajratish mumkin.
Didaktik o'yinli darslaming o'ziga xos xususiyatlari jadvalda berilmoqda.
O'qituvchi awal o'quvchilami individual, so'ngra guruhli o'yinlarga
tayyorlashi va o'tkazishi ular muvaffaqiyatli chiqqandan so'ng, ommaviy
o'yinlarga tayyorgarlik ko'rishi lozim. Chunki o'quvchilar didaktik o'yinli
darslarda faol ishtirok etishlari uchun kerakli bilim, ko'nikm a va
malakalarga ega bo'lishi, shuningdek, sinf jamoasi o'rtasida o'zaro
hamkorlik,o'zaro yordam vujudga kelishi lozim.
O‘quvchilaming ijodiy fikrlashi, mustaqil bilim egallash ko'nikmalarini rivojlantirish va o'zlarida mujassamlashgan bilim, ko'nikma hamda malakalarini yangi vaziyatlarda qo'llash orqali yangi bilimlarni o'zlashtirishda sujetli-rolli o'yinlar muhim rol o'ynaydi.
O'qituvchilar sujetli-rolli o'yinlami ko'pchilik hollarda matbuot konferensiyasi bilan almashtirib yuborishadi. Har ikkala o'yinning ta’lim jarayonida qo'llanishidan ko'zlangan maqsadi bir-biriga monand bo'lsada, ular o'rtasida katta farq mavjud. Bu holni didaktikada didaktik o'yinlarga yetarlicha tavsif berilmaganligi bilan izohlash mumkin.
Bizning fikrimizcha, kundalik hayotdagi ijtimoiy munosabatlarni,
tabiat va tabiiy hodisalarning obyektlari o'rtasidagi aloqalami badiiy
ko'rinish tarzida yoritish asosida vujudga keltirilgan muammolarni
o'quvchilarning o'zlaridagi bilim zaxiralariga tayangan holda, hamkorlikda, bosqichma-bosqich hal etish jarayonida yangi bilimlarni egallashga
qaratilgan didaktik o'yinlarni sujetli rolli o'yinlar deb atash lozim.
Bunda o'yin sujeti jamiyatdan yoki tabiatdan olinadi. Ba’zan jamiyat
va tabiatdagi muammolar uyg'unlashtiriladi. Biologiya kursini o'qitishda
«Organizmlarning moslashganligi va ulaming nisbiyligi», «Turlardan oqilona foydalanish va ulaming xilma-xilligini saqlash», «Orol dardi — olam dardi», «Tabiatni muhofaza qilish muammolari» kabi mavzulami sujetli-rolli o'yinlar tarzida o'tkazish maqsadga muvofiq.
Jumladan «Orol dardi — olam dardi» mavzusidagi sujetli-rolli o'yinda
sujet tabiatdan olinadi va jamiyatdagi munosabatlar bilan uyg'unlashtiriladi.
Mazkur didaktik o'yinda Orol — «ona», Amudaryo va Sirdaryo
onaning zanjirband «o'g'illari», yomg'ir, qor, shudring onaning «qizlari»
siymosini gavdalantiradi. Orol — ya’ni, «ona» o'zining o'g'illari bo'lgan Amudaryo va
Sirdaryoning diydoriga mushtoq, o'z dardiga malhamni ulardan kutadi
va buni she’riy tarzda ifoda etadi. Izmi o'zida bo'lmagan zanjirband
o'g'illar ham ona mehriga zor, lekin har qancha harakat qilishmasin
onaning huzuriga yetaolmaydi. Tabiat in’om etgan yomg'ir, qor va
shudring ona huzurida bo'lsalar ham uning dardini yengillata olmaydilar.
Ona va farzand o'rtasidagi mehr-muhabbat, muruwat shu tariqa ifoda
etiladi.
O'qituvchi bu didaktik o'yinni o'tkazish uchun quyidagilarni amalga
oshirishi zarur:
Orol muammolariga oid ma’lumotlami to'plashi;
Dars ssenariysini o'quvchilar va adabiyot o'qituvchilari bilan hamkorlikda tuzishi;
Rollar va vazifalarni o'quvchilar o'rtasida taqsimlashi;
Muammoni hal etish yo'llarini belgilashi lozim.Ijodiy o'yinlar.
O'quvchilarning ijodiy izlanishi, mustaqilligi, mantiqiy fikrlashini
rivojlantirishda, qo'shim cha bilim olishga bo'lgan ehtiyojlarini
qondirishda ijodiy o'yinlar muhim ahamiyat kasb etadi.
Ta’lim jarayonida vujudga keltirilgan muammoli vaziyatlarni o'quvchilar guruhining o'zaro hamkorlikda awal o'zlashtirgan bilim, ko'nikma va malakalami ijodiy qo'llash va izlanishi orqali hal etishga zamin tayyorlaydigan didaktik o'yinlami ijodiy o'yinlar deb atash lozim.
Ijodiy o'yinlardan «Organik olam evolutsiyasining asosiy yo'nalishlari», «Organik olam evolutsiyasining dalillari»ni o'rganishda foydalanish maqsadga muvofiq. Bunda o'quvchilar teng sonli guruhlarga ajratilib, ular shartli ravishda «Botaniklar>, «Zoologlar», «Evolutsionistlar» va h.k deb belgilanadi. H ar bir «mutaxassislar» ijodiy izlanib,go‘yoki fanda yangiliklar kashf etadilar. O'qituvchi tomonidan tavsiya
etilgan topshiriqlami bajarib, ko'rgazmali qurollarga tayangan holda,
o'z javoblarini asoslaydilar.
Mazkur didaktik o'yinli darslarda o'quvchilarning barchasi hamkorlikda ishlaydi, aw al o'zlashtirgan bilimlarini yangi vaziyatlarda qo'llab yangi bilimlarni egallaydi. Bu esa o'quvchilarning o'z bilimlariga, iqtidoriga ishonch uyg'otadi va har bir o'quvchi jiddiy tayyorgarlik, izlanish muvaffaqiyat garovi ekanligini anglagan holda bilim olishga
kirishadi.