4 ma’ruza Mavzu: Identifikatsiya, autentifikatsiya, avtorizatsiya Reja

4 - ma’ruza
Mavzu: Identifikatsiya, autentifikatsiya, avtorizatsiya
Reja:

1. 
   Axborotni himoyalashda kriptografiyaning o‘rni.
   
2. 
   Asosiy tushunchalar.
   
3. 
   Kriptologiyaning fan sifatida shakllanishi.
   

Tayanch atamalar: kriptografiya, kriptologiya, kriptotahlil, xesh funksiya, elektron raqamli imzo, konfidensiallik, butunlik, kalitlarni boshqarish.

1. 
   Axborotni himoyalashda kriptografiyaning o‘rni
   

Elektron ko‘rinishdagi ma’lumotlarni hajmini ortishi, uni saqlash bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar hajmini ham ortishiga olib keladi. Ushbu muammolarni hal qilishda mavjud bo‘lgan usullar esa, kundan-kunga yangilanaveradi. Shunga qarmasdan axborot xavfsizligini ta’minlashda qadimda ham foydalanilagan va hozirda ham foydalanilayotgan usullardan biri bu – kriptografik himoya usullaridir. Kriptografik himoya usullari o‘zining ishonchliligi, samaradorligi va foydalanish darajasi qamrovi kengligi bilan boshqa usullardan farq qiladi. Hozirda axborot xavfsizligini ta’minlashning har bir jabhasida kriptografik usullardan foydalanilmoqda. Bu esa uning muhimligidan darak beradi.
Umumiy holda axborot xavfsizligi konsepsiyasi uchta tashkil etuvchidan iboratligini e’tiborga olsak, axborot xavfsizligini ta’minlash deganda ma’lumotning quyidagi uchta xususiyatini ta’minlash tushunish mumkin. Quyida keltirilgan 1.1- rasmda ushbu uchta xususiyatni ta’minlashda kriptografik usullarning tutgan o‘rni keltirilgan.

1.1-rasm. Axborot xavfsizligi xususiyatlari
Ushbu uchta xususiyat axborot himoyasining asosiy tashkil etuvchilari sanalib, axborotni himoyalash deganda asosan shu uchta xususiyatni ta’minlash tushiniladi. Ammo ushbu uchta xususiyat to‘liq bajarilishi uchun bir nechta bajarilishi mumkin bo‘lgan ishlar talab etiladi. Boshqacha qilib aytganda ushbu uchta xususiyatni bajarishdan oldin, quyida keltirilgan amaliyotlarni bajarishga to‘g‘ri keladi. 1.2-rasmda keltirilgan jarayonlarda kriptografik himoya usullaridan foydalanish darajasi esa quyidagicha.

1.2-rasm. Foydalanishni boshqarish