4-Mavzu: O‘zbekistonda demokratik jamiyat qurishda o‘tish davri va taraqqiyot bosqichlari. Reja

Sakkizinchidan, ilgari nazariyalar jamiyat taraqqiyoti qonunini ob’ektiv deb bilib, uni insondan tashqarida o‘rgangan, insonni jamiyatdan begonalashtirgan edi. Vaholonki, evolyusion nazariyaga ko‘ra, inson, ya’ni alohida shaxs jamiyatdan tashqarida emas, aksincha, jamiyat taraqqiyotida betakror ta’sir kuchiga ega. Shaxsning ijobiy faoliyati jamiyatni rivojlantiradi. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ning nazariy asosi evolyusion ta’limotdir.

To‘qqizinchidan, evolyusion nazariya «Mamlakatimizning tarixiy va milliy xususiyat» laridan, xalqimizning tabiatidan - mentalitetidan kelib chiqadi. Chindan ham Sharq va G‘arb tafakkur tarzining bir-biriga uyg‘unligi natijasi bo‘lgan ta’limot-sinergetikaning asoschilari ham evolyusion nazariya «Sharq falsafasi» ning mahsuli ekanligini maroq bilan tilga olmoqdalar.

Evolyusion yo‘lning yana bir afzalligi shundaki, butun insoniyat juda katta intellektual kamolot darajasiga ko‘tarildi, shuning bilan birga, uning ehtiyojlari ham unga mos ravishda rivojlanib bormoqda. Ana shu ikki jarayonni uyg‘un holatda rivojlantirish imkoniyatini faqat evolyusion yo‘ldan borish bilan hal qilish mumkin bo‘ladi. Bugun xuddi ana shu yo‘l fojialarga olib keluvchi qarama-qarshiliklarning oldini olishga va taraqqiyotga murosa-yu, madora yo‘li bilan erishish imkonini beradi.

Bu yo‘l bugun o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritib, endi taraqqiyot yo‘liga kirayotgan Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasi mamlakatlari uchun ham samara beradigan yo‘l hisoblanadi. Ular hozir taraqqiyotning qaysi bosqichlarida bo‘lishlariga qaramasdan, demokratik taraqqiyot bosqichiga ham tabiiy-tadrijiy yo‘ldan borishlari pirovard maqsadda erishish demakdir. Ammo ularning ichki hayotiga aralashuv, demokratiyani tashqaridan olib kiritishga har qanday urinishlar kutilgan natija bermaydi. Bunday holat faqat mamlakatda ichki va tashqi ziddiyatlarning kuchayishiga, demokratiyaning bunyodkorlik kuchiga emas, uni taraqqiyotdan orqaga uloqtirib vayronkor kuch sifatida namoyon bo‘lishiga olib keladi. Bunday sharoitda mamlakatda fuqarolik urushi kelib chiqishi mumkin. Bu esa o‘z navbatida mamlakatlararo, millatlararo qarama-qarshiliklarni kuchay tirib, demokratiyaning qaror topishiga yo‘l qo‘ymaydi.

Evolyusion yo‘lning samarali rivojlanishi uchun tashqaridan bo‘ladigan har qanday «yordam» mamlakatda demokratik jarayonlar rivojlanishi uchun zarur bo‘ladigan shart-sharoitlarni yuzaga keltiradi. Demak demokratiya hokimiyat boshqaruvida xalqning ishtirok etishi bilan belgilanar ekan, uni majburlab, boshqaruv jarayoniga jalb qilib bo‘lmaydi. Ana shu jarayonning yuzaga kelishi evolyusion yo‘l bilan demokratik jamiyatga o‘tish imkonini beradi. Bu yo‘lning samaradorligini O‘zbekiston misolida ko‘rish mumkin. Shu bois, bu jarayonlarni o‘rganish zaruriy ehtiyojdir.