5-ma`ruza. Mikroorganizmlar gen muxandisligi

Fab – fragment antigen binding (bog‘lovchifragment)
Fc – fragment crystallizable (kristallovchifragment)


Trombolitiklar va antikoagulyantlar

• 
  Qonni ivitish sistemasi trombotsitlardan va ulardagi plastinkali faktorlar (adenozindifosfat, to‘qima trombaplastini, serotonin, antiplazmin, fibropektin, trombospondin va boshqalar), jigar hujayralarida sintez bo‘ladigan plazma oqsillari (protrombin, prokonvertin, antigemofil, globulinlar, trombotrofin, fibrinogen va boshqalar)dan iborat.
  
• 
  Ivishga qarshi (antisvertыvayuщaya) sistema qonda nofaol holatda uchraydigan (plazminogen) plazmin (fibrinolizin)- proteolitik ferment, qon plazmasini oqsillari (protein S, S fibrin hosil bo‘lish jarayonini tormozlovchi antirombin III va endotelial hujayralar sintez qiladigan (prostatsiklin, trombomodulin va h.k.) yoki fiksatsiya qiladigan (geparin) moddalardan iborat bo‘ladi.
  

To‘qima tipdagi plazminogen aktivatori (TAPg).

• 
  Tabiiy TAPgni hujayralarni o‘stirish metodi yordamida olinadi. Preparat olishni asosiy manbai-odam melanomasi hujayralari hisoblanadi; bunday ferment-mTAPgni molekulyar massasi 72 kDa va o‘stirish va tozalash sharoitlariga qarab bir yoki ikki zanjirli shaklda olinishi mumkin. Melanoma to‘qimalaridan olinadigan TAPgni tozalash uchun affin xromatografiya usulidan foydalaniladi. Rekombinant TAPgni ishlab chiqarishda (uni alteplaza deb nomlangan) karvonboshi AQSHning “Genentech” firmasi va “Boehringer Jngelheim”( bu firma alteplazani “activase” va “actilyse” nomlari bilan ishlab chiqariladi) firmalari hisoblanadilar.
  

Plazminogenni urokinaza tipidagi aktivatorlari.

• 
  Urokinaza- plazminogenni aktivatori, insonni siydigida uchraydi, 2 ta polipeptid zanjirdan (A va B) iborat bo‘lib, bir-birlari bilan disulfid ko‘priklar orqali bog‘langanlar. Yuqori va past molekulyar massaga ega bo‘lgan urokinazalar ma’lum: 55 kDa va 34 kDa. Preparatni inson buyragini embrion hujayralaridan olinadi. Urokinaza plazminogenni faollashtirib, uni plazminga aylantiradi. Urokinazani fibrinolitik xususiyati streptokinazadan balandroq.
  
• 
  Streptokinaza- to‘g‘ri trombalitik ta’sirga ega bo‘lib, plazminogenni aktivatori hisoblanadi, 1-avlod trombolitiklariga kiradi. Streptokinaza tozalangan holatda oq rangli, hidsiz poroshok bo‘lib, suvda yaxshi eriydi. Molekulyar massasi 40-50 kDa atrofida. Streptokinaza preparati trombni ichiga kiraoladi va uni ichiga fibrinolizni faollashtiradi. Ayni mana shu xususiyati bilan plazmindan farq qiladi. Dunyo bozorida mikrob streptokinazalari: kabikaza (“Kabi vitrum” firmasi), srteptaza (“Hoechest” firmasi), streptokinaza (“Smith kline” firmasi) nomi bilan savdoga chiqarilgan.
  
• 
  Streptodekaza- streptokinazani uzoq vaqt davomida ta’sir etadigan (prolongiravannыy) preparati, immobillangan fermentlar guruhiga kiradi. O‘rtacha terapevtik dozasini bir marotaba kiritilishi qonni fibrinolitik faolligini 48-72 soat ko‘taradi.
  
• 
  Antikoagulyantlar.Eng xavfsiz preparatlarga geparin va uning xosilalari kiradilar. Geparin qonni suyuq holatda ushlab turuvchi gumoral faktorlarga kirib, u kaogulyasiya tizimining deyarli barcha faktorlari bilan yuqori darajada bog‘lanish xususiyati ega. Geparin, serin proteazalarni va fibrin tizimini ta’sirini neytralizatsiya qiladi. Neytralizatsiya jarayoni antitrombin III-geparin (AT- III-geparin) komleksi hosil bo‘lishi hisobidan amalga oshadi. Geparin preparati geterogen bo‘lib, AT- III bilan yuqori va past darajada bog‘lanish xususiyatiga ega bo‘lgan fraksiyalardan tashqil topgan. AT- III-plazminogen aktivatorlarini ingibitorlari hisoblanadi. Tibbiyotda past molekulali yoki fraksiyalarga ajratilgan geparin preparatlari-logiparin, fraksiparin, dalteparin, klivarin nomlari bilan ishlatiladi.
  
• 
  Girudin- tibbiyot zulugining (Hirudo medicinalis) so‘lak bezlaridan ajraladigan oqsil modda, to‘g‘ri va tez ta’sir qiladigan antikoagulyant. Uzoq yillardan beri kichik qon tomirlarini tromboemboliyasini davolash maqsadida ishlatilib kelinadi. Girudin trombinni kuchli va spetsifik ingibitori hisoblanadi va tez ta’sir etuvchi qonni ivishiga qarshi ishlatiladigan (protivasvertыvayuщiy) preparatlar guruhiga kiradi, girudin fibrin iplarini hosil bo‘lishi va to‘planishiga qarshi ta’sirga ega.
  
•