5-Mavzu. Yalpi talab-yalpi taklif (ad-as) modeli Reja Yalpi talab-yalpi taklif modeliga umumiy tavsif. Yalpii talab tushunchasi va grafigi

АD = С + I + G + Xn 
Baholar darajasi va talab qilingan milliy mahsulot hajmi o‘rtasidagi 
bog‘liqlikni ifoda etuvchi chiziq yalpi talab egri chizig‘i deb ataladi. Buni chizma 
ko‘rinishida tasvirlash mumkin (1-chizma). 
1-chizmadan ko‘rinib turibdiki, yalpi talab egri chizig‘i doimo pastga va 
o‘ngga suriladi. 

---

1-chizma. Yalpi talab egri chizig‘i 
Bunday surilishning sababi har xil. Ma'lumki, alohida olingan tovarlar 
bozorida talab egri chizig‘ining surilishiga asosan daromad samarasi va o‘rinbosar 
tovarlar sabab bo‘ladi. Ayrim tovarlarning bahosi pasayganda, iste'molchilarning 
pul daromadlari ko‘proq mahsulot sotib olish imkonini beradi (daromad samarasi). 
Shuningdek, baho pasayganda iste'molchi ushbu tovarni ko‘proq boshqa sotib oladi, 
chunki u boshqa tovarlarga ni¬sba¬tan arzonroq bo‘ladi (o‘rnini bosadigan 
tovarlar). 
Milliy bozorda AD-egri chizig‘ining traektoriyasini, ya'ni uning quyiga 
egilganligini, avvalo pulning miqdoriy nazariyasi tenglamasi yordamida izohlash 
mumkin: 
MV=YP 
Bu yerda: M – muomaladagi pul miqdori; V – pulning aylanish tezligi; 
R – iqtisodiyotdagi baholar darajasi (baholar indeksi); Y – talab qilinayotgan 
real ishlab chiqarish hajmi. 
Bu tenglamadan: 
P = M V / Y ва Y= M V / P 
tenglamalarni keltirib chiqaramiz. Bu tenglamalardan ko‘rinadiki, baholar 
darajasi qancha oshsa, real YaIM hajmiga talab shuncha past bo‘ladi, ya'ni pul 
massasi (M) va uning aylanish tezligi (V) o‘zgarmas bo‘lsa baholar darajasi va yalpi 
talab o‘rtasida teskari bog‘liqlik mavjud bo‘ladi. 
2. Yalpi talabning baho va bahodan boshqa omillari 
Baholar darajasi va va yalpi talab o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni , shuningdek 
quyidagi baho omillari bilan izohlanadi: 
1. Foiz stavkasi samarasi; 
2. Boylik samarasi yoki real kassa qoldiqlari samarasi; 
3. Import xaridlar samarasi. 
Foiz stavkasi samarasi shuni bildiradiki, yalpi talabning egri chiziq bo‘yicha 
surilishi narxlar darajasi o‘zgarishining foiz stavkasiga bo‘lgan ta'siriga bog‘liq.
Demak, tovarlarning baho darajalari oshsa, iste'molchilarga xarid qilish uchun 
katta miqdorda naqd pul kerak bo‘ladi. Ishbilarmonlar uchun ham ish haqi va boshqa 
xarajatlarni to‘lashga katta miqdorda pul zarur bo‘ladi. Qisqacha aytganda, tovarlar 
bahosi darajalarining yuqoriligi pulga bo‘lgan talabni oshiradi.