6-bob. Relatsion modellarga kirish tayanch iboralar

Muqobil atamalar
Relatsion modelda ishlatiladigan atamalar ba’zan chalkashliklarga olib

keladi, chunki yuqorida biz keltirgan atamalardan tashqari yana boshqa bir

atamalar mavjud. Unda munosabat – fayl, kortej – yozuv, atributlar –

maydon deyiladi. Bu atamalar, BBBT fizik jihatdan har bir munosabatni

alohida fayllarda saqlashidan kelib chiqqan. Bu atamalardan programmachi

ko‘proq foydalanadi. Quyidagi jadvalda ana shu muqobil atamalarni

keltiramiz.
75


Munosabat quyidagi tavsiflarga ega:

 munosabat relatsion chizmadagi hamma nomlardan boshqacha

nomga ega;

• 
  munosabatning har bir katagi faqat bitta elementar qiymatga ega;
  
• 
  har bir atribut noyob ismga ega;
  
• 
  atributning qiymatlari bitta domendan olinadi;
  
• 
  har bir kortej noyob hisoblanadi, ya’ni ikkita bir xildagi kortej
  

• 
  bo‘lishi mumkin emas;
  

 atributlarning kelish ketma-ketligi ahamiyatsiz;

 nazariy jihatdan munosabatda kortejlarning kelish ketma-ketligi aha-

miyatsiz.

Lekin amaliyotda kortejlarning kelish tartibi ularga kirish sama-

radorligiga ta’sir qilishi mumkin. Quyidagi jadvalda relatsion atamalar

keltirilgan.

Kalitlar
Aytib o‘tilganidek, munosabatda takrorlanuvchi kortejlar bo‘lmasligi

kerak. Shuning uchun har bir kortejni noyob tarzda bitta yoki bir nechta

atributlar yordamida identifikatsiyalash imkoniyati bo‘lishi kerak. Bu atri-

butlar kalit deyiladi.

Amaliy ish jarayonida kortejni – yozuv, atributni maydon deyishadi.

Birlamchi kalit – atributlar yoki ular to‘plamining shunday elementidan

iboratki, u yagona tarzda bitta yozuv yoki guruhni belgilaydi. Birlamchi

bo‘lmagan boshqa atributlarning birlashishidan tuzilgan kalit, tarkibli