6-bob. Relatsion modellarga kirish tayanch iboralar

6-bob. RELATSION MODELLARGA KIRISH
Tayanch iboralar: axborot qoidasi, kafolatli kirish, bo‘sh qiymatlarni

to‘ldirish, onlaynli relatsion jurnal, berilganlarni boshqarish tili, kiritish,

o‘zgartirish, o‘chirish, berilganlarning fizik mustaqilligi, ma’lumotlarning

mantiqiy mustaqilligi, butunlikning mustaqilligi, taqsimot mustaqilligi,

buzmaslik, munosabat, tutashuv, jadval, ikki o‘lchovli fayl, skalyar turlar,

murakkab tur, havola turi, domen, atribut nomi, domen nomi, sarlavha,

tana, atribut qiymati, relatsion berilganlar bazasi, relatsion berilganlar

bazasining chizmasi, relatsion berilganlar bazasi chizmasining nusxasi, n-

darajali munosabat, munosabat quvvati (kardinalligi), ustun, maydon,

mantiqiy kalit, fizik kalit, superkalit, nomzod kalit, tashqi kalit, majburiy

aloqa, aloqaning darajasi.
Relatsion tizimlar birdaniga keng tarqalmadi. Berilganlar bazasining

asosiy nazariy natijalari o‘tgan asrning 70- yillarida olingan va shu

vaqtlarda relatsion BBBT namunalari yaratilganga qaramay, uzoq yillar

davomida bunday tizimlarning samarasi juda past, deb hisoblangan. Lekin,

relatsion BB tashkil qilish va ularni boshqarishdagi usullar va algoritmlar

asta-sekin to‘planib borishi natijasida, XX asrning 80- yillarining o‘rtalariga

kelib, relatsion tizimlar bozordan dastlabki yaratilgan BBB tizimlarini siqib

chiqardi.

Berilganlarning relatsion modeli, to‘plamlar nazariyasi va predikatlar

mantig‘idan kelib chiqadigan matematik tamoyillarga asoslanadi. Bu

tamoyillar birinchi marta berilganlarni modellash sohasida 1960- yillar

oxirida o‘sha paytda IBM kompaniyasi xodimi bo‘lgan doktor E.F. Kodd

tomonidan ishlatilgan bo‘lib, 1970-yilda e’lon qilingan [17].