6-Ma’ruza. Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishning nazariy asoslari. Maktabgacha ta’limni moliyaviy ta’minlash. Reja

Talabalarni faollashtirish uchun savollar
1. Maktabgacha ta`lim tizimi deganda nimani tushunasiz?
2. Boshqaruv tizimi, boshqaruv uslublari deganda nimalarni tushunasiz?
3. Siz nima deb o`ylaysiz, birinchi maktabgacha ta`lim muassasasi O`zbekistonda qachon tashkil etilgan?


Aqliy hujum

Maktabgacha ta`lim tizimi deganda nimani tushunasiz?
“Boshqaruv” deganda nimani tushunasiz?

“AQLIY HUJUM”

- olg’a surilgan g’oyalar baholanmaydi va tanqid ostiga olinmaydi;
- ish sifatiga emas, soniga qaratiladi, g’oyalar qancha ko’p bo’lsa shuncha yaxshi;
- istalgan g’oyalarni mumkin qadar kengaytirish va rivojlantirishga harakat qilinadi;
- muammo yechimidan uzoq g’oyalar ham qo’llab-quvvatlanadi;
- barcha g’oyalar yoki ularning asosiy mag’zi (farazlari) qayd etish yo’li bilan yozib olinadi
- “hujum”ni o’tkazish vaqti aniqlanadi va unga rioya qilinishi shart;
- beriladigan savollarga qisqacha ( asoslanmagan) javoblar berish ko’zda tutilishi kerak.

Imtiyozli sinflarning bolalari uchun 1891yilda “Bog‘dorchilik” jamiyati tomonidan

Toshkent istirohat bog‘ida maktabgacha va maktab yoshidagi bolalar uchun “Bolalar maydonchasi xilida” birinchi bolalar bog‘chalari ochildi. Bolalar bog‘chasi istirohat bog‘i maydonidan sersoya joy ajratib berildi. Maydonchada arg‘imchoq, qayiqlar, katta arg‘imchoq(ustunga osilgan) o‘rnatildi va xilma-xil o‘yinchoqlar tayyorlandi. Maydonchada gulzor katta o‘rinni egallab, bolalar o‘zlari o‘simliklarni parvarish qilishardi.
Sirdaryo, Samarqand, Toshkent shag‘rida bolalar bog‘chalari kabi ayrim bog‘chalar yuzaga keldi. 1909-1910 yillarda va keyinchalik xususiy bog‘chalar paydo bo‘ldi: bu bog‘chalarda 6-yoshdan boshlab bolalarni asosan gimnaziyaga o‘qishga tayyorlanar edi. Bunday bolalar bog‘chalari xususiy uylarda ochilar va tamomila ota-onalar ta’minotida bo‘lgan. Ma’lumotga ega bo‘lgan va chet tillarini biladigan o‘qimishli xonimlar tarbiyachi edilar. Ammo mazkur bolalar bog‘chalari faqat badavlat ota-onalarning ehtiyojini qondirgan edi. Davlat tomonidan ijtimoiy bolalar bog‘chalari faqat 1917 yildan keyingina yalpi tarzda tashkil etildi.
Ijtimoiy maktabgacha ta’lim - bu Davlat tomonidan tashkil etiladigan Davlat muassasalari bo‘lib, unda maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ta’lim va tarbiya beriladi. Ijtimoiy maktabgacha ta’limning vujudga kelishi asosan 1917-1918 yillardan keyingi davrlarga to‘g‘ri keladi. Bunda xalq komissarligining maktabgacha tarbiya bo‘yicha 1917 yil 20 noyabrdagi deklaratsiyasi «Bolalar himoyasi Sovetining tuzilishi mamlakatda Davlat tomonidan maktabgacha tarbiya muassasasalarini ko‘plab ochilishi maktabgacha tarbiya bo‘yicha xodimlarni tayyorlash vazifalarini qo‘yadi. Xotin-qizlarni mamlakatimizning xo‘jalik va siyosiy hayotiga etish ishlari bolalar bog‘chalari tarmoqlarini kengaytirish va qishloqda dastlabki bolalar bog‘chalarini tashkil etishda qadam qo‘ydi. 1918 yilda Turkiston Xalq komissarligi qoshida maktabgacha tarbiya bo‘limi tashkil etiladi. Bu bo‘limning vazifasi joylarda katta tashkiliy ishlarni – bolalar bog‘chalari uchun joy qidirish va ularni kerakli jihozlar bilan ta’minlash, tarbiyachilar tanlash va ota-ona o‘rtasida pedagogik tashviqot qilishdan iborat edi.

O‘zbekistonning tub joy aholisi bolalarini maktabgacha tarbiya muassasalariga jalb etish uchun kurash juda murakkab va qiyin sharoitda olib borildi. 1918 yildi Toshkentning sobiq eski shahar qismida o‘zbek bolalari uchun 4-ta bog‘cha ochishga muaffaq bo‘lindi.

1919 yilda qabul qilingan Davlat dasturlarida xalq maorifi sohasida: Ijtimoiy tarbiyani yaxshilash va xotin-qizlarni ozod qilish maqsadida maktabgacha tarbiya muassasalari tarmoqlarini vujudga keltirish haqida fikr yuritildi. Davlatning bu umumuiy siyosiy yo‘li asosida Turkiston ASSR Maorifi Xalq Komissarligi oldida davlat maktabgacha tarbiya muassasalari tarmoqlarini vujudga keltirish, metodik ko‘rsatmalar ishlab chiqish, kadrlar tayyorlash va boshqa ma’suliyatli vazifalar paydo bo‘ldi. Turkistonda dastlabki davlat bolalar bog‘chalari 1918 yilning ikkinchi yarmida tashkil etila boshlandi. 1918 yil 20 oktyabrda Turkiston Maorifi Xalq Komissarligi qoshida Respublikadagi maktabgacha tarbiya sohasida barcha tadbirlarni amalga oshirish uchun ma’muriy organ sifatida maktabgacha tarbiya bo‘limi tashkil qilindi. Xuddi shu yilda viloyat xalq maorifi bo‘limlarining qoshida maktabgacha tarbiya kichik bo‘limlari tashkil qilingan. Bu tadbir Respublikada maktabgacha tarbiyaning jonlaniga yordam berdi. Maktabgcha tarbiya bo‘limlarining faoliyati uch asosiy yo‘nalishda:

1. Bolalar bog‘chalarini ochish, ularni binolar, mebel va jihozlar bilan ta’minlash;

   
   

2. Maktabgacha tarbiya xodimlari, shu jumladan maxalliy, milliy vakillaridan kadrlar tayyorlash;

   
   

3. Ota-onalar o‘rtasida tashviqot tushuntirish ishlarini olib borishdan iborat edi.

   
   

Birinchi bog‘cha – Shayxontoxur dahasida Hasanova - mudiri: Mahsuma Qoriyeva va Robiya Abdurashidova tarbiyachi bo‘lib faoliyat ko‘rsatgan.

Ikkinchi bog‘cha - Xo‘ja ko‘chasida Anvar Yausheva mudiri bo‘lgan.
Uchinchi bog‘cha - Ko‘kcha dahasidagi Langar ko‘chada ochilgan.
To‘rtinchi bog‘cha - Beshyog‘och dahasida ochilgan bo‘lib, bunda tarbiyachi Qodirxonov mudirlik qilar edi.