6-mavzu. Ishlab chiqarish Reja

Ishlab chiqarish funksiyasining ikki xususiy holi. Ishlab chiqarish jarayonida bir omil bilan ikkinchi omilni almashtirishda ikki xususiy hol mavjud. Birinchi holda (10.7-rasm) omillar bir-biri bilan to`liq almashtiriladi. Bu yerda izokvantaning har qanday nuqtasida <sup>MRTS</sup> o`zgarmas qiymatga ega:
K
^Q1 Q₂ Q_{3 L}

10.7-rasm. Ishlab chiqarish funksiyasining omillari to`liq

almashtiriladigan holati
Ikkinchi holda, ishlab chiqarish omillaridan belgilangan tartibda foydalanishni ifodalaydigan ishlab chiqarish funksiyasi (10.8-rasm).
К


K₃ K₂
K₁
^L1 ^L2 ^{L3 L}

10.8-rasm. Tarkibi belgilangan omillardan foydalanishni ifodalovchi ishlab chiqarish funksiyasi

Har bir ishlab chiqarish hajmi aniq proporsiyadagi omillar

kombinatsiyasidan foydalanishni talab qiladi. Masalan
^Q₁ miqdorda

mahsulot ishlab chiqarish
^K₁ va
^L₁ miqdordagi resurslar kombinatsiyasini

sarflashni talab qiladi; ^Q₂
va ^Q₃
miqdordagi mahsulot ishlab chiqarishda -

mos holda
(K₂ , L₂ )
_va (K₃ , L₃ )
tarkibdagi resurslar kombinatsiyalarini

sarflash talab qilinadi. Berilgan tarkibdagi resurslardan birortasining miqdori oshirilgan bilan mahsulot ishlab chiqarish oshmaydi.
Shunday qilib to`g`ri burchakli izokvantaning gorizontal va vertikal

qismlarida chekli kapital va chekli mehnat mahsuldorliklari
(MP_{K va}

MP_L )
nolga teng. Agar sarflanadigan resurslar bir vaqtning o`zida,

ma′lum kombinatsiyada oshsa, mahsulot ishlab chiqarish hajmi oshadi. Masalan, A nuqtadan B nuqtaga va C nuqtaga o`tganda omillar sarfi

kombinatsiyasi mos ravishda
(K₁ , L₁ ) _dan
(K₂ , L₂ ) _{ga va}
(K₃ , L₃ ) _ga

o`zgarganda ishlab chiqarish hajmi ham mos holda
^Q₁ dan
^Q₂ ga va
^Q₃ ga

o`sadi. A, B va C nuqtalar texnik nuqtai nazardan samarali omillar kombinatsiyalari hisoblanadi.

3. Izokosta va ishlab chiqarish xarajatlarini minimalashtiruvchi omillar sarfini aniqlash

Ishlab chiqarish resurslari cheklanganda maksimal mahsulot ishlab chiqarish masalasi firmalar uchun asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Masalani soddalashtirish uchun ikkita o`zgaruvchi omilni ko`ramiz: mehnat va kapital. Mehnat sarfi ( ^L ) soatbay ish haqi bilan, kapital sarfi ( ^K ) - uskuna, mashina va mexanizmlardan foydalanish vaqti (soatlarda) o`lchanadi. Faraz qilaylik, mehnat va kapital raqobatlashgan bozor sharoitida yollanadi va ijaraga olinadi. Mehnat haqi bir soatlik ish haqi bilan o`lchanadi va uni ^W orqali belgilaymiz. Kapital narxi - uskuna,
mashinalarning bir soatlik ijara haqiga teng deylik va uni ^r deb
belgilaymiz.
Mehnat va kapital raqobatlashgan bozor sharoitida yollanishi va ijaraga olinishini e′tiborga olsak, ularning narxi bozorda aniqlanadi va

o`zgarmaydi. Demak, mehnat va kapital narxlari o`zgarmaydi. Berilgan xarajatlarda ishlab chiqarishni maksimallashtirish masalasini qarashda xarajatlar chizig`idan, ya′ni izokostadan foydalanamiz.